SUÇA İLİŞKİN DEVRİYE FAALİYETLERİ

SUÇA İLİŞKİN DEVRİYE FAALİYETLERİ* VE

KARŞILAŞTIRMALI MİKROGRAFİ**

                                                                DEVRİYE  POLİSİNİN  GÜNCESİ  (9)         

                                                               Çeviren:    Em.Em.Md. Mustafa Özgen

                                                               Her sayımızda Polis Devriyesinin çeşitli koşul ve durumlarda       

                                                               İzleyeceği   yöntemle  ilgili  uluslararası  Polis  yayınlarından

                                                               bir çeviri yer alacaktır.

PROBLEM(9)                                                                           

Polis Memurları hırsızlık mahallinde ön soruşturma yapmakta ve suç yerini aramaya hazırlanmaktadırlar.

YORUM VE AÇIKLAMA

Suç yerinde arama yapmaya başlamazdan önce, tüm olay yeri güvenlik altına alınmalı ve korunmalıdır. Olay yerine ulaşınca, memurlar aşağıdaki hususları yerine getirmelidirler:

1)  Olay yerinde sanığın aranıp araştırılması,

2) Herkesin olay yerinden uzaklaştırılması ve geçişin engellenmesi,

3) Şerit veya bir başka şekilde güvenlik altına alınan bölgenin çevrilmesi,

4) Tanıkların adlarının öğrenilip tespiti,

5) Suçu bildiren kişinin adı, suçun işleniş zamanı gibi temel hususların tespiti,

6) Tanıklara olay hakkında başkalarıyla konuşmamalarının ikaz edilmesi,

7) Anlatacakları olay hikayesi ile birbirlerini etkilememeleri için tanıkların birbirlerinden ayrı durmalarını sağlamak için tecrit edilmeleri.                                                                                             

Yukarıdaki faaliyetler tamamlandıktan sonra, olay yerindeki memurlar dikkatli ve tam bir arama yapmaya hazır demektir. Gerçekte hırsızlığın olup olmadığını, suç ve suç işleyenler arasındaki bağlantının tespitini ve suçun nasıl işlendiğini belirleyen veya delillerini veren ön soruşturmanın en önemli aşamasını bu arama-araştırma sağlar. Hırsızlık sırasında, suçu işleyen kişi fiziksel çevresiyle temas etmiş olabilir ve fiber, ayakkabı izleri, parmak izleri, kan pıhtıları, kaldıraç-keski-ıspatula-tornavida vs. izleri gibi şeyleri olay yerinde bırakmış olabilir.

Aynı zamanda, suç yerindeki bazı şeyler de failin üzerinde izler bırakarak onun kimliğine tespite yarayabilir.  Örneğin, hırsız eve bir pencereyi kırarak girmişse, ayakkabısının topuk ve tabanına cam parçaları girmiş olabilir.

Tam bir iz-kanıt arama işinin eldeki personel sayısına ve hırsızlığın boyutuna bağlı olacağı açıktır. En iyi sonuçlar, talimatları verecek bir amirin, onun talimatlarını yerine getirecek bir yardımcısının, bir fotoğrafçının, bir kroki çizimcisinin, bir notları kaydedici kişinin, bir kanıt toplama memurunun ve bir ölçümcünün varlığı halinde elde edilebilir. Bu kadar memur hiçbir zaman bulunamaz ve kanıt aramayı bir-iki memur yürütür. İlave olarak, bu kadar adam olsa bile, hırsızlık suçlarının çoğunluğu bu kadar adamı çalıştırmaya değer ciddiyette değildir.

Aramaya başlamazdan önce, suç yerine geliş güzergahının ve suç yerinin fotoğrafları çekilmelidir. Suç yeriyle bulunduğu nokta arasındaki ilişkiyi göstermesi için belirgin delillerin fotoğrafları çekilmelidir.

Bir çok suç yeri araştırma metodu vardır(Örneğin, şerit metodu, ızgara metodu, spiral-helezon metodu, bölge metodu, tekerlek metodu v.s.). Ancak uygulanan metod çok önemli değildir. Önemli olan iyi örgütlenmiş bir arama planı oluşturmak ve memurların bu plana sıkı sıkıya uyarak aramayı yapmalarıdır.

Bölge metodu oldukça başarıyla uygulanmakta olup suç yerinin fiziksel özellikleri müsaade ettiği ölçüde uygulanması tavsiye olunur. Bu planda, suç yeri eşit 4 parçaya bölünür, her bir çeyrek kısım bir memur tarafından araştırılır. Bu nedenle, eğer iki memur varsa her alan iki kez araştırılmış olur. Eğer üç memur varsa her bölüm üçer kez araştırılmış olur.

Bir kanıt parçası bulunduğunda, bu kanıt muhafaza altına alınana kadar araştırma durdurulmalıdır. Bulunan şeyin fotoğraflanması, alınması, paketlenmesi, işaretlenmesi, krokileşmesi gerekir.

Suç yerindeki araştırmanın iyi şekilde yapılması halinde, suçluya kısa zamanda ulaşmaya ve failin başarılı bir şekilde yasal kovuşturmaya tabi tutulmasına götüren en önemli soruşturma aşaması olduğu unutulmamalıdır.

KARŞILAŞTIRMALI MİKROGRAFİ**

Tekniğin Kaynağı ve Doğası:

Alet izlerinin mukayasesi alanı karşılaştırmalı mikrografi olarak da anılır, silahların kimliğinin tespitinde kullanılan teknikler ve karara varma-karar alma kriterine oldukça benzer kriterden yararlanır.  Mukayese metotları ateşli silah teknisyenlerinden doğmuştur. Bu nedenle, karşılaştırmalı mikrografi, küçük ve orta büyüklükteki kriminalistik laboratuarlarında balistik-silah inceleme ve bölümleri  bünyesinde birleştirilmiştir.

İyi bir alet- izi hazırlık dosyasının başlangıcı, suç yerindeki ilk izlerin uygun bir şekilde toplanması ve korunmasıyla başlar. Aletler-gereçler veya metalleri kesmeye yarayan veya tornalamaya veyahut eşyaları zorlayıp birbirinden ayırmaya yarayan diğer gereçler çoğunlukla kendi yüzeylerinde çentikler, sıyrıklar veya testere izleri bırakırlar.  Bunun tersine olarak, tatbik edildikleri maddelerin yüzeylerinde de şu veya bu şekilde izler bırakırlar. Bu apaçık izler yalnızca kullanılan alet-gereç veya diğer şeyin tabiatını gösterirken, belirli bir alet-gereç tarafından yapılıp yapılmadığını tespitte büyük değeri olabilen küçük izler de bırakılmış olabilir.

Karşılaştırmalı mikrografi terimi, sert bir maddenin daha sert yüzey üzerindeki izleri üzerine alıp absorbe etme yeteneği olan yumuşak bir madde üzerine tatbik edildiği  hemen her olayda kullanılabilir. Örneğin, koruyucu kaplama maddesi olan bir tahta üzerine bir metal tatbik edildiğinde veya ham kerestenin zerreciklerinde dahi kullanılan aracın kimliğini tespit ihtimali yüksektir. Ancak, mukayeseli mikrografinin en büyük potansiyel taşıdığı alan, binadan kırarak-zorlayarak açıp hırsızlık olaylarında(Burglary) meydana gelen araç-gereçlerin diğer malzemeler üzerine tatbiki yoluyla sert madde uygulamalarıdır.

Binadan Hırsızlık Olaylarında Alet-İzleri

Test edilen alet izlerinin ve kanıtların izlerinin mukayese sonuçları, diğer kanaat tanıklığı alanlarında sunulduğu şekilde aynı ölçüde ve aynı kesinlik derecesinde verilecektir. Kanaat olumlu, olumsuz ve belirsiz olabilir. Meskenden vs. hırsızlıkların sayısı cinayet sayısına göre yaklaşık 100 kat daha fazla olduğundan, mukayeseli mikrografinin en geniş uygulama alanının hırsızlık soruşturmalarında yer alması sürpriz teşkil etmez.

Mukayeseli mikrografi uzmanının çok büyük yardımının olabileceği mükemmel bir olay tipi örneği ise, bir pencere parmaklığının yerinden sökülmesi veya bir zincirin veya bir diğer nesnenin kesilmesinde demir keskisinin kullanılması halidir. Sanığın/şüphelinin üzerinde veya kontrolündeki bir yerde bulunan keskinin, olayda kullanılan araç-gereç olup olmadığını belirlemek amacıyla,  kesici kenarlarının-uçlarının karakteristik örnekliğini elde etmek üzere kuşkulu keski ile bir parça numune kesilir.  Keskinin sert kenarı veya kesilen zincir halkası veya kesilen her neyse bin oküler(çift mercekli) mukayese mikroskobunun bir merceğinin altına, ve numune olarak kesilen plaka da ŞEKİL 1.’de gösterildiği üzere diğer mercek altına yerleştirilir. ŞEKİL 2.’deki mukayeseli mikroskop aracılığıyla çekilen fotoğrafta görüldüğü üzere eğer birkaç iz aynı noktada birleşiyorsa, kuşkulu aletin hırsızlıkta kullanıldığı sonucu çıkarılabilir.

ŞEKİL.1

Fotoğrafa bakan konunun uzmanı olmayan kişilerin benzer olmayan şeyler nedeniyle kafaları kolayca karışabileceğinden, Fotomikrograf’ta gösterilen şeyin ne olduğunun yorumu uzmana bırakılmalıdır. ŞEKİL.2’de, örneğin resmin alt kısmında benzemez görülen bölgenin nedeni levyenin kesici kenarındaki eğik yüzey olup mercekler sonuçta her ikisi üzerinde de idantik olarak durmaktadır.

Levyeler metal eşyalar üzerinde, çoğu kez şüpheli levyenin bıraktığı izlerle ayniyet taşıyıp taşımadığını belirlenmesine imkan veren izler bırakırlar. Keski ile zorlanarak açılan bir kapının fotoğrafı(A) ile kuşkulu levyenin fotoğrafı ŞEKİL.3’te grafik olarak gösterilmiştir. Darbeye maruz kalan duvara monte beyaz bölgedeki metal üzerindeki izler A. da açıkça gözlenebilmektedir. ŞEKİL.4’te darbeye maruz kalan plakanın izleri ile şüpheli levyenin test plakası üzerinde bıraktığı izler arasındaki mukayese sonuçlarının fotomigrografisi yer almaktadır.

ŞEKİL 2. Sol Taraf: Levye izi,  Sağ Taraf: Denenen numune üzerindeki iz.

ŞEKİL.3.

ŞEKİL.4. Sol kısım darbeye maruz kalan plakanın izi,; Sağ kısım denene numune plakanın izi

Şekil.4’teki  bir bölgedeki çakışan alanlar işin acemisi biri için çok net olarak görünmüyor gibiyse de, her iki olayda da aynı levyenin kullanılmış olduğu hususunda deneyimli teknisyenin kuşkusu yoktur. Resimdeki izler arasında üst üste çakışmaz gibi görünen bölgelerin nedeni, laboratuardaki deney için alınan numunenin üzerine sürekli ve düzgün bir güç tatbikiyle levye ağzından iz alınması ve olay yerindeki yüzeydeki izin ise metali bükerek düzgün olmayan ve rasgele bir basıncın uygulanması olup fotoğrafın merkezin solundaki bölgede bazı boşalanların varlığı gösterilmektedir. Bu da, mahkemede tanıklık için çağrıldıklarında demonstratif kanıt olarak balistik uzmanları gibi mukayeseli mikrografi uzmanlarının da  neden her zaman fotomikrografları kullanmadıklarını bir kez daha gözler önüne sermektedir. Bunun yerine, uzmanlar göze hitap eden sergileme yöntemini kullanmaksızın izledikleri test metodunu ve ulaştıkları sonuçları açılamaktadırlar. 

Ele geçen kuşkulu gereçlerin suç yerinde bulunan ipucu izleri ile mukayesesine imkan veren diğer izler ise, soyulan yerin kilidini açmak için kullanılan tornavida veya matkap izleridir. Bu teknik, otomobil motorlarından kesilen hortum parçaları gibi kesilen veya torna edilen nesnelerin mukayesesinde de kullanılabilir.

____________________________

*Vern L. Folley, Ed.D., “Police Patrol Techniques and Tactics”, Urban Development Institute, Harrisburg Area Community College, Harrisburg, Pennsylvania, 1999.

**Andre A. Moenssens, Ray Edward Moses, Fred E. Inbau, “Scientific Evidence in Criminal Cases”, The Foundation Press, Inc., Mineola, New York, 8th Reprint, 2001.

BİR NOT:

Haziran-2002’de birisi akrabamız olan karı-koca doktor olan bir yakınımız akşam üzeri beni mobil telefonla arayarak, Ankara, Dikmen’deki evlerine saat 18.30 sıralarında geldiklerinde, evin dış kapısının zorlanarak açılmış olduğunu gördüklerini ve ne yapmaları gerektiğini sordular. Ben de, hiçbir şeye dokunmamalarını, eve girmemelerini ve  Dikmen Polis Karakolu’nu telefonla arayıp suç ihbarında bulunmalarını, yarım saat içerisinde orada olacağımı bildirdim ve olay yerine gittim. Saat 19.15 sıralarında karakoldan resmi bir Polis Memuru geldi. Kilidi kırılarak açık vaziyetteki eve bir şeylere dokunmadan önce memur girdi ve sonra da doğruca pek ellenmediği görülen salona geçilerek masa kenarına oturuldu ve karakol memuru dosyasından çıkardığı form halindeki tutanağa, Suç Yeri, yaklaşık zamanı, suçu bildiren kişinin kimliği ve el dokundurmadan ilk bakışta  bulunduğu yerde görülemeyen çalınmış mallar ile ilgili bilgiler gibi hususları kaydetti ve tutanak imza altına alındı. Saat 20.30 sıralarında da  Suç Yeri İnceleme Ekibi iki görevli ile geldi. Bu ekipteki her iki görevli plastik eldivenlerini takarak önce çok metodik bir parmak izi araştırması yaptılar. İki satıh ve bir naylon poşet üzerindeki izleri ve ev sakinlerinin parmak izlerini aldılar. Daire üst katta olmasına karşın, balkon kapı ve pencereleri dahil iyi bir inceleme yaptılar ve plastik eldiven giydirerek ev sahibinin eşyalarını bir kez daha araştırmasını istediler. Sonuçta, yalnızca yatak odasındaki bir kutu içinde bulunan nakdin alındığı, yatak odasındaki elbise dolabında çocuk elbiselerinin altında duran diğer paranın ise alınmadığı ve başkaca bir çalıntının olmadığı anlaşılarak incelemeye son verildi. Bu esnada eski bir meslekdaş olarak kendimi tanıtıp kapıdaki çok bariz keski izinin alınıp alınmayacağını sordum. İsterlerse ahşap kapının kilit dilinin girdiği yerde ve dil tarafındaki izlerin tam olarak

alınabilmesi için bir sonraki gün fotoğrafçı getirebileceklerini ve kapının o halini resimledikten sonra kapı eski haline getirilmezden veya yeni kapı takılmazdan önce izlerin bulunduğu bölgeyi kesip alabileceklerini söyledim. Her ikisi de çok efendi ve işini bilen görevliler ise, bu şekildeki hırsızlık olaylarının çok yaygın olduğunu ancak diğer hırsızlık suçlarıyla irtibatlandırma ve ileride, tutulan bir hırsızdan keskinin elde edilmesi halinde mukayese edilmesi amacıyla  bir arşivleme ve suç kanıtı arşivleme çalışmalarını olmadığının olmadığını bildirdiler. Ev sahibine, evin kapısını çelikten yaptırmalarını, kapı kasalarının duvara montajı sırasında da arkalarına da sağlam beton enjekte ettirerek esnemesinin önüne geçileceğini, çünkü hırsızların çelik kapıları açmak için kapı kasaları arasına krikoyu yerleştirip enine doğru germek suretiyle kasayı esnetip kapı kilit dilini boşa çıkararak eve girdiklerini söylediler. Oysa, keski ile veya kriko ile kapıyı zorlayarak meskene girişlerin çok yaygın oluşu da göz önüne alınıp her olayda anlatılan şekilde bir çalışma yapılmış olsa, aynı keski veya kriko izini taşıyan hırsızlıkların aynı kişilerce yapıldığı anlaşılacak ve bu

hırsızlardan birisi bu suçlardan birini itiraf ettiğinde veya her hangi bir aramada şahsın üzerinden elde edilen  veya bir ihbar vs. sonucu yakalandığında ve kontrolündeki yerlerde yapılan aramada bulunan keskinin veya krikonun izlerinin karşılaştırılması yoluyla çok sayıdaki suçun bir anda aydınlatılması olabilir. Balistik Şubelerinde sistematik olarak yapılan bu işlemin bu alanda da yapılmamsı için hiçbir neden yoktur. Yapılacak şey, suç teri inceleme ekibine bu hususta eğitim verilmiş bir fotoğraf görevlisinin dahil edilmesi ve maddi delillerin tam olarak toplanıp muhafazası ve mukayeselerin yapılıp tasnif edilip irtibatlı olanların ilişkilendirilmesidir. Suç zaman aşımı sonuna kadar, toplanan malzemeler ve dosyaları mahalli karakol ve hırsızlık masası ile koordine şekilde izlenip tutulmalıdır. Bu hususta devriye birimlerine düşen görev de, durdurup aradıkları ya da bir şekilde bir başka vesileyle üzerini aradıkları kişilerin üzerinden çıkan keski, levye, tornavida gibi şeyleri taşıma nedenini iyice soruşturduktan sonra kanaat hasıl olmaması halinde incelenmek üzere şahısla birlikte hırsızlık masası marifetiyle laboratuara göndermektir. Görüldüğü üzere karşılaştırmalı mikrografi bize yeni imkanlar sunmaktadır.

Polisin en önemli görevi asayişi ve halkın can ve mal emniyetini sağlamaktır.Asayiş, huzur içinde yaşamı sürdürmenin ruh halidir.Emniyet ise bunların güvence altına alınmasıdır.Bir suçtan zarar gören yurttaş, bu suçun cezasız kalmayacağını, Polisin işin peşinde olduğunu, çalınan malının bulunup kendisine geri getirileceğini ve evine bir daha girilmesi ihtimalinin az olduğunu hissetmelidir. Evi soyulan kişi mahalli karakol devriyelerince arada bir ziyaret edilmeli ve yatıştırılmalıdır. Bir ulus tarihinde birkaç kez savaşa girer ama Polis her gün suçlulara savaş halinde olduğunu halka göstermek ve tam bir vakar ve disiplin içinde  ve bilgili şekilde bunu yürüttüğünü göstermek zorundadır. Hırsız ise, işini genellikle işini çok iyi bilen, istihbarat ve tekniği gelişmiş ve halkın emeğiyle biriktirdiği malını-varlığını tümüyle haksız bir şekilde almak isteyen ve her yakalanışında toplum dışına çıkarılıp cezalandırılması gereken kişidir.Geçimini ve ettiği meslek yemininin gereğini, bu gibi kişilerin suç işlemesini önlemek için devriye gezmek ve suçu işleyenleri tutup adalete teslim etmekle sağlayan profesyoneller ordusu olan Polisin elindeki imkan ve vasıtaları daha iyi kullanarak etkinleşip halkın güven duygusunu arttırması eski deyişle “ASAYİŞİ BERKEMAL” kılacaktır.

Mustafa Özgen