Kimyasal Silahlar ve Korunma Önlemleri

                                   (Geçen Sayıdan Devam)

       Dr. ERTAN SEVEN

       Kimya Y.Mühendisi

     Adli Kimya Uzmanı

   Kriminal Pol. Lab. Dairesi Başkanlığı

4  KİMYASAL SAVAŞ MADDELERİNE KARŞI SAVUNMA

Kimyasal savaş maddelerine karşı savunmada dört temel unsur vardır. Bunlar korunma, tanımlama, arındırma ve tedavidir.

4.1  Korunma Önlemleri ve İlk Yardım

Kimyasal savaş maddeleri solunum veya cilt yoluyla, yani bir şekilde vücutla temasla etki yaptığı için, bu maddelerden korunmak amacıyla vücudun bu maddelerle temasını engellemek gerekir.

Bunu engellemenin yolu, havayı süzen bir gaz maskesi ile cilde teması engelleyen koruyucu giysiler, botlar ve eldivenlerden oluşan fiziksel engellerle vücudu çevrelemek veya bu maddelerin girişini engelleyecek şekilde sızdırmaz hale getirilmiş sığınaklarda bulunmaktır.

Kimyasal savaş maddelerine karşı kullanılan gaz maskelerinde tutucu olarak genellikle aktif karbon kullanılır. Koruyucu giysilerden bazıları oldukça yüksek sızdırmazlık sağlayan plastik malzemelerden yapılırken, bazılarında ise yarı geçirgen kumaş tabakaları arasına aktif karbonun konulduğu tipte giysiler kullanılır. Bütil kauçuğundan yapılmış eldivenler (bulaşık eldivenleri) ve botlar da amaca uygundur. Kimyasal savaş maddelerine karşı özel olarak yapılmış giysiler olmadığında, sık dokunmuş sentetik kumaşlardan yapılmış ve fermuarla iyice kapatılabilen kabanlar ve benzeri kalın giysiler bu amaçla kısmen koruyucu olabilir.

Kimyasal savaş maddelerinin sığınılan kapalı ortamlara girişini önlemek için, sızıntı olabilecek pencere ve kapı kenarlarının, sulandırılmış çamaşır suyu ile ıslatılmış bezlerle kapatılması, bu meddelerin etkin olarak içeriye girişini önlemede yararlıdır.

Kimyasal savaş maddelerine karşı uygulanabilecek pratik korunma önlemleri ve ilk yardım aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

4.1.1 Saldırı Öncesi Hazırlık

• Kimyasal savaş ve savaş maddeleri hakkında bilgilenin.

• Evinizin veya işyerinizin iç kısımlarında, penceresi en az olan ve korunmaya elverişli bir odasını sığınma yeri olarak hazırlayın.

• Hazırlanan sığınma yerine dışarıdan gaz sızmasını önlemek için kapı aralığı ve pencere kenarlarını bant, yapışkanlı sünger ve cam macunu ile kapatın.

• Koruyucu malzemeleri (maske, özel giysi, vb.) temin etmeye çalışın ve kullanmayı öğrenin.

• Kendi kendinize yardım ve ilk yardım esaslarını öğrenin.

• Besinlerinizi gaz geçirmeyen cam veya plastik ambalajlarda koruyun ve sığınak olarak hazırladığınız kısımda en az 3 gün süre ile yetecek besin ve içecek bulundurun.

4.1.2  Saldırı Sırasında Alınması Gereken Önlemler

Kimyasal savaş maddesi saldırılarında PANİK YAPMADAN, ÇABUK, BİLİNÇLİ ve PLANLI hareket hareket ederek aşağıdaki önlemler alınır:

a) Evde veya İşyerinde

• Önceden hazırladığınız sığınma odasına girin ve kapatılmış pencere ve kapı aralıklarına, sulandırılmış çamaşır suyu ile ıslatılmış bezler koyun.

• Tehlike geçinceye kadar bekleyin.

• Eğer gözlerinizde yanma varsa, bu gaz sızıntısının belirtisidir, gözlerinizi bol su ile yıkayın.

• Sızıntı olduğunu tahmin ettiğiniz bölgeyi önce sulandırılmış çamaşır suyu ve sonra da bol sabunlu suyla yıkayın.

• Radyo, TV gibi yayın organlarını izleyin ve açıklamalara uyun.

b) Dışarıda

• Sisli ve dumanlı görünen ortamdan, rüzgar yönünün tersi yönde hızla uzaklaşın.

• En yakında bulunan güvenli ve kapalı bir yere girin.

• Sığınma yerine girmeden önce, üzerinize bulaşmış olabilecek maddeleri gidermek için hemen elbiselerinizi çıkarın, cildinizi bol su ile yıkayın ve yukarıda belirtilen (a) önlemleri alın.

c) Taşıt Araçlarında

• Pencere, kalorifer ve havalandırma sistemlerini kapalı tutarak hızla ortamdan uzaklaşıp sığınma yerine girin.

• Yukarıda belirtilen (a) önlemleri alın.

4.1.3  Ferdi Korunma

• Mümkünse gaz maskesi takın.

• Sis ve duman içine girmeyin.

• Üzerinize madde bulaşmışsa, giysilerinizi çıkarıp atın ve hemen temiz elbise giyin.

• Elbise dışında kalan çıplak deriye koruyucu merhem sürün veya pudra dökün.

• Önceden korumaya almadığınız yiyecekleri asla kullanmayın.

• Açık su kaynaklarındaki suları kullanmayın.

• Asla alkol ve sigara kullanmayın.

4.1.4  İlk Yardım

• Gözleriniz maddeden etkilenmişse, bol sabunlu suyla yıkayın.

• Yüzünüzü, kulağınızı ve boynunuzu sabunlu suyla iyice temizleyin.

• Olabildiğince hareketten kaçınarak gereksiz enerji harcamayın.

• Maddeden etkilenen kişiyi yürütmeyin ve konuşturmayın.

• Maddeden etkilenen kişiyi rahat ve sıcak tutun, elbiselerini gevşetin.

• Solunumda duraklama görüldüğünde suni solunum yaptırmayın, mümkünse oksijen cihazı kullanın.

• Etkilenen kişiye alkol ve sigara kullandırmayın.

• Etkilenen kişiye şekerli su, çay veya kahve içirin.

• İlk fırsatta en yakın sağlık kuruluşuna başvurun.

4.2  Tanımlama

Saldırıda kullanılan maddenin türüne göre uygun önlemlerin alınabilmesi için bu maddelerin tanımlanması gerekir. Bu maddelerin tanınmasına yönelik çeşitli elektronik dedektörler, kimyasal belirteçler ve kimyasal belirteçlerle işlem görmüş tanı kağıtları kullanılabilir. Bu amaçla, gelişmiş analiz laboratuvarlarından da yararlanılabilir.

4.3  Arındırma

Kalıcı maddelere maruz kalan kişi, malzeme veya ortamların bu maddelerden arındırılması gerekir. Arındırma amacıyla, ortamda bulunan kimyasal savaş maddesi ile reaksiyona girerek (hidroliz veya yükseltgeme yoluyla) onun yapısını bozan ve etkisiz başka maddelere dönüştüren sulu kimyasal maddeler veya fiziksel olarak savaş maddesini emen pudra, un, killi toprak, vb. kullanılır. Kimyasal savaş maddesinin türüne göre o maddeye özgü farklı arındırma maddeleri kullanılanılabilir. Ancak kolaylıkla temin edilebilecek, etkili en yaygın arındırma maddeleri, sulandırılmış çamaşır suyu (sodyum hipoklorit) ve sulu baz (sodyum hidroksit) çözeltileridir. Bu maddeler bulunamadığı taktirde bol sabunlu su kullanmak ta yararlı olacaktır.

Kimyasal savaş maddesine maruz kalan kişilerde, temas yerlerinin arındırılması için aşağıdakilerden bir veya birkaçı kullanılabilir:

• Su
• Sabunlu / deterjanlı / alkali sodalı /hipokloritli / bikarbonatlı su
• Killi toprak
• Emici pudralar
• Buğday unu (hiçbir şey bulunmadığı hallerde)
• Sıvı yağ / Gazyağı / parafin / alkollü çözücüler / organik çözücüler

4.4  Tedavi

Kimyasal savaş maddesine maruz kalındığında, olabilecek en kısa sürede tıbbi tedavi yapılması, meddenin etkilerini en aza indirmede büyük önem taşır. Tedavide, maruz kalınan maddeye göre farklı ilaçlar ve tedavi yöntemleri kullanılır. Örneğin, atropin, sinir maddelerinden kaynaklanan zehirlenmelere karşı kullanılan başlıca antidottur.

5  SONUÇ

Bu bilgiler ışığında; kimyasal savaş maddelerin etkilerinin miktarlarıyla ve ortam koşullarına bağlı olarak kısıtlı olduğu göz önünde tutularak, bazı basit önlemler almak  ve panik yapmadan, bilinçli ve hızlı davranmak suretiyle bu maddelerin etkisini en aza indirmeye çalışmak gerekir.

KAYNAKLAR

1.      Jane’s Nuclear, Biological and Chemical Defence, Fourteenth Edition 2001-2002, Ed. John Eldridge, 2002.

2.      Tübitak Dergisi, Ocak 1991.

3.      Kimyasal Silahlar, Ali Usanmaz, Kriminal Polis Laboratuvarları ve Asayiş Daire Başkanlıklarınca deüzenlenen NBC semineri, Ekim 2001.