İNSAN HAKLARI ALANINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

TEŞKİLATLANMA

24.06.1988 tarihinde Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı bünyesinde insan hakları konularında görev yapmak üzere bir daire kurulmuştur. Çok Uluslu Kuruluşlar Dairesi Başkanlığı adını taşıyan bu dairenin ismi ve görev kapsamı 1992 yılında yapılan bir yönetmelik değişikliği ile “İnsan Hakları ve Uluslar arası Kuruluşlar Dairesi Başkanlığı” olarak yeniden düzenlenmiştir. Bu dairemizle koordinasyon halinde çalışmak üzere Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde 1994 ve Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde 1995 yıllarında birer “İnsan Hakları Şubesi” kurulmuştur.

İnsan hakları alanında Bakanlığımız görev alanına giren konularda çalışmalar, söz konusu birimler vasıtasıyla yürütülmektedir.

GÖZALTI KOŞULLARININ DÜZELTİLMESİ

A-Gözaltı mahallerinin fiziki koşullarının düzeltilmesi doğrultusunda çalışmalar devam etmektedir.

B-Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde CMUK’ta yapılan değişiklikler ve uluslar arası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerimiz doğrultusunda yeniden bir “Gözaltı Sorgulama ve İfade Alma Talimatnamesi” hazırlanarak, 03.09.1995 tarihinde yürürlüğe konmuştur. Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde de “Gözaltı Sorgulama ve İfade Alma Yönergesi” hazırlanmıştır.

Hazırlanan bu yönerge ve talimatnamelerle, sorgulama esas ve usulleri, sorgulama mahallerinin sahip olması gereken nitelikler, sonığın sahip olduğu haklar, yasak sorgu yöntemleri, nezarethane defter kayıt usulleri ve sanığın nezarethanede bulundurulduğu süreler içinde ihtiyaçlarının karşılanması konusunda uyulması gereken esaslar hüküm altına alınmıştır.

Gözaltına alınan şahısların iaşe ve haberleşme giderlerinin karşılanması amacıyla Bakanlığımız ilgili birimlerinin bütçelerine, ihtiyaç duyulan ödeneğin konması hususunda çalışmalar yapılmaktadır.

DOKTOR RAPORLARININ ALINMASINDA UYULACAK ESASLAR

Bu konuda Sağlık Bakanlığınca 1995 yılının Ocak ayında hazırlanan Adli Rapor Formları, Bakanlığımız Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı tarafından taşra teşkilatlarına genelge edilmiştir. Genelgelerimizde ayrıca, bu raporların hazırlanması esasında güvenlik kuvvetleri mensuplarının, doktor ve sanığı yalnız bırakmaları sağlanmıştır.

DOKTOR MUAYENELERİ VE RAPORLARI

Gözaltına alınan sanıkların gerek gözaltına alındıklarında, gerek sevk veya salıverme durumlarında doktor muayenesinden geçirilmesi ve raporlarının alınması hususu müteaddit genelgelerimizle teşkilatımıza bildirilmiştir. Bu husus, sıralı amirlerce takip edilmektedir.

GÖZALTINA ALINANLARA HAKLARINI BİLDİRECEK FORMLAR

Avrupa İşkenceyi Önleme Komitesi’nin tavsiyeleri doğrultusunda, gözaltına alınan şahıslara haklarını bildirmek amacıyla, Türkçe ile birlikte çeşitli dillerde broşürler hazırlanmış ve gözaltına alınan her şahısa verilmek üzere Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığınca bütün taşra teşkilatlarına gönderilmiştir.

PERSONELİN İNSAN HAKLARI ALANINDA EĞİTİMİ

Bakanlığımız bünyesinde insan hakları eğitimi, hem polis ve Jandarma okullarında müfredata konulan dersler ve bu konuda hazırlanan eğitim materyalleri vasıtasıyla sürekli bir şekilde, hem de değişik tarihlerde düzenlenen seminerler vasıtasıyla dönemsel olarak sürdürülmektedir. Bu çerçevede bir “İnsan Hakları Seminerleri” dizisi planlanmış ve 1996 yılından itibaren uygulamaya geçirilmiştir.

23 Eylül-04 Ekim 1996 VE 05-23 Mayıs 1997 tarihleri arasında gerçekleştirilen “İnsan Hakları Seminerleri” kapsamında; 37 İl’imizde görev yapmakta olan 383 mülki idare amiri ve 149 üst düzey emniyet ve jandarma görevlisi olmak üzere toplam 532 personel insan hakları alanında eğitime tabi tutulmuştur. Söz konusu seminerler, tüm ülke genelinde, geri kalan 43 İl’i de kapsayacak şekilde sürdürülecektir.

Avrupa Konseyi nezdinde yapılan girişimler sonucunda polis ve jandarma mensuplarının eğitimi için 20 personelin Konsey’e üye ülkelere gönderilmesi kararlaştırılmış ve bu kapsamda 14 güvenlik görevlisi eğitim programlarını tamamlayarak yurda dönmüşlerdir.

Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı bünyelerinde de kendi personeline yönelik olarak kurs ve seminerler düzenlenmektedir.

GENELGELER

Bakanlığımızca, insan haklarına verilen önemin göstergesi olarak ve konunun öneminin tüm teşkilatımızca kavranması amacıyla çok sayıda genelge yayınlamıştır. Bu çerçevede teşkilatımıza gönderilen genelgelerimizin sayısı 60’ın üzerindedir.

Yayınlanmış olan bu genelgelerle, insan hakları alanında çeşitli uluslar arası kuruluşlar bünyesinde hazırlanmış ve ülkemizin de taraf olduğu antlaşma ve sözleşmelerin kapsamı ve bu metinlerle üstlenmiş olduğumuz yükümlülükler hakkında teşkilatımız bilgilendirilmiştir.

Bakanlığımızca, bütün bu çalışmaların sıralı amirlerce sürekli bir şekilde takip edilmesi ve denetlenmesi hususutalimatlanmıştır.

TAKİP VE DENETİM

İnsan hakları ile ilgili olarak Bakanlığımız sorumluluk alanında bulunan konuların yerine getirilip getirilmediği hususu teftiş birimlerimiz aracılığıyla sürekli olarak takip edilmektedir. Özellikle, Bakanlığımız Mülkiye Teftiş Kurulu insan hakları konularını teftiş konuları arasına almış ve bu konuda çalışmalara başlamıştır.

GÖZALTI İZLEME BİRİMLERİ

Uluslar arası platformlarda ülkemize yöneltilen suçlamalar içinde, gözaltında kayıp iddiaları büyük önem taşır. Bu olayların sorumluluğu doğrudan devlete yüklenmektedir. Asılsız olmakla beraber Bakanlığımız, bu iddiaları dayanıksız bırakmak, ortadan kaldırmak amacıyla Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde yeni bir uygulama başlatmıştır. Gözaltı İzleme Birimleri adını taşıyan birimler aracılığı ile, Türkiye genelinde gözaltına alınan şahısların isimleri ile diğer işlemlere ilişkin bilgilerin bir merkezde toplanması ve bu merkez vasıtasıyla şahsın yakınlarına bilgi verilmesini amaçlayan söz konusu uygulama, Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu gereği olarak, Bakanlık Makamının 03.07.1995 tarihli “OLUR” larıile; polis sorumluluk bölgesinde; terörle mücadele, istihbarat, yabancılar, havalimanı koruma, hudut kapılarını koruma, narkotik, silah ve mühimmat, mali, çevik kuvvet, asayiş, küçükleri koruma şube müdürlükleri, ilçe emniyet müdürlükleri ve emniyet amirlikleri ile karakollarca her ne sebeple olursa olsun gözaltına alınan şahısların, sorulduklarında birinci derecede yakınlarına, varsa avukatlarına ve üst makamlara bildirmek amacıyla, AKKM Dairesi Başkanlığı Haber alma Şube Müdürlüğü ile İl Emniyet Müdürlüğü EKKM Şube Müdürlükleri bünyesinde “Gözaltı Büro Amirliği”, İlçe Emniyet Müdürlüğüne bağlı EKKM Büro Amirliğinde, İlçe Emniyet Amirliğine bağlı Genel Bilgi Toplama Büro Amirliğinde, Karakol Amirliğine bağlı infaz kısmında da “Gözaltı İzleme Birimi” kurulmuştur.

Buna dair Yönetmelik değişikliği, 09.08.1995 tarihli yazı ile tüm İl Emniyet Müdürlüklerine bildirilmiştir. “Gözaltı Projesi”, A-Serisi terminal sistemi üzerinden hizmetlerini sürdürmekte iken; ihtiyaçların karşılanamaması nedeniyle 30.10.2001 tarihinden itibaren Pol-Net ortamında faaliyete geçirilmiş bulunmaktadır.

Gözaltı İzleme Birimlerinin kurulma tarihinden itibaren gözaltına alınan şahıslara ait bilgiler, AKKM Dairesi Başkanlığınca ve İl Emniyet Müdürlüğü EKKM Şube Müdürlüklerince aylık ve yıllık olarak dijital ortamda saklanmaktadır.

Ayrıca, gözaltına alınan şahıslarla ilgili olarak, “Gözaltı Projesi” kapsamında birinci derecede yakınlarına, varsa avukatlarına ve üst makamlara 24 saat esasına göre bilgi verilmektedir.

KAYNAKLAR

• ·        Gözaltı İzleme Birimlerinin Kurulması ve Yönetmeliği-1995
• ·        İnsan Hakları Semineri-1998