ÖZEL GÜVENLİK HİZMETLERİNDE TİCARİ ÖZEL GÜVENLİK ŞİRKETLERİNİN YERİ

                                                              Ahmet KARAGÖZ

                                                         3.Sınıf Emniyet Müdürü

                                                       Koruma Dairesi Başkanlığı

En ilkel ve sadesinden en gelişmiş ve karmaşığına kadar her insan topluluğu, sosyolojik ve siyasal anlamda toplum olmak ve ortak yaşam sürdürebilmek için belirli bir düzene ve asgari disipline bağlanmak zorundadır.

Devletin temel görevlerinden en önde geleni, ülkede huzur ve güvenin temini ile vatandaşların can ve mal emniyetinin sağlanmasıdır. Bu görev yerine getirilmediğinde devletin varlığından söz edilemez. Devlet bu görevini, genel kolluk kuvvetlerinin ifa ettiği kolluk faaliyetleri ile yerine getirmektedir.

Genel kolluk kuvveti denildiğinde, genel emniyeti ve asayişi sağlamaktan sorumlu polis ve jandarma ile kendi özel kanunlarına göre kurulan, görev alanlarında kamu düzenini ve güvenliğini sağlamaya yönelik faaliyetlerde bulunan özel kolluk kuvveti ve yardımcı kolluk personeli anlaşılmalıdır.

Genel kolluk kuvvetleri suç ve suçlularla mücadele ile kamu düzenini sağlamak için iki yöntem kullanmaktadır. Bunlardan birincisi; Önleyici  koruyucu güvenlik önlemleri ile suç işlenmesini önlemek, İkincisi  ise; suç işlendikten sonra iz ve delilleri tespit ederek suçluları bir an önce yakalayıp adalete teslim etmektir.

Emniyet Teşkilatı Kanununa göre genel kolluk kuvvetlerinin esas görevi ülke genelinde emniyet ve asayişin sağlanmasıdır. Emniyet ve asayiş hizmetleri özellik isteyen görevlerdir. Suçun önlenmesi, adli kolluk görevleri ve devlet güvenliğini ilgilendiren konular, genel kolluk kuvvetlerine yasalarca verilmiş görevlerdir. Bunları yerine getiren polisin eğitimi, denetimi, ekipmanları ve  vermiş olduğu hizmet oldukça pahalıya gelmektedir.

1981 yılında 2495 sayılı bazı Kurum ve kuruluşların Korunması ve Güvenliklerini Sağlanması Hakkında Kanun ile “Milli ekonomiye veya Devletin savaş gücüne önemli ölçüde katkısı bulunan, kısmen veya tamamen yıkılmaları, hasara uğratılmaları veya geçici bir zaman için dahi olsa çalışmadan alıkonulmaları, ülke güvenliği, ülke ekonomisi veya toplum hayatı bakımından olumsuz neticeler yaratacak kamuya veya özel kişilere ait kurum ve kuruluşların sabotaj, yangın, hırsızlık, soygun, yağma, yıkma, burada bulunanların zorla işten alıkoyma, sağlıklarını ve vücut bütünlüklerini tehdit ve tehlikelere karşı korunması ve güvenliklerinin sağlanması amacı ile milli eğitim ve öğretim ve ekonomi ile devletin savaş gücüne önemli ölçüde katkısı bulunan baraj, enerji santralleri, rafineri, enerji nakil hatları, akaryakıt nakil, depolama, yükleme tesisleri ve benzeri yerlerle, sivil trafiğe açık devlet eliyle işletilen hava meydanları ve limanlar, tarihi eserler, ören yerleri, sitler, açık ve kapalı müzeler, sanayi ve ticari ve turistik tesislerde” kendi bünyelerinde özel güvenlik teşkilatı kurmak suretiyle güvenliklerinin sağlayabileceği öngörülmüştür. Bu sayede genel kolluk kuvvetleri bu gibi yerlerden çekilerek  asli görevleri olan asayiş hizmetlerinde görevlendirilmiştir.

1981’den günümüze kadar  2495 sayılı  kanun kapsamında Bakanlar kurulu Kararı ile 7247 adet banka şubesi, 4817 kurum ve kuruluşta özel güvenlik teşkilatı kurularak toplam 108282 özel güvenlik teşkilatı personeli görevlendirilmiştir.

Günün gelişen teknolojik şartları ve kurum ve kuruluşların artan güvenlik ihtiyaçlarını karşılamak üzere 2495 Sayılı Kanun da bazı değişikliklerin yapılması gündeme gelmiştir. Söz konusu değişiklik tasarısında, özel güvenlik teşkilatının görev alanı genişletilerek “ülke güvenliği,  kamu düzeni ve genel asayiş yönünden güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen baraj, enerji santralleri, rafineri, enerji nakil hatları, akaryakıt nakil, depolama, yükleme tesisleri, kamu veya özel kurum ve kuruluşlarca işletilen hava meydan ve limanları ile deniz limanları, metrolar, gar ve terminaller, tarihi eserler, ören yerleri, toplu konut ve sit alanları, açık ve kapalı müzeler, eğitim ve öğretim kurumları, her türlü sanayi ve ticari işletmeler, turistik ve sağlık tesisleri, her türlü spor müsabakaları, sahne gösterileri  ve toplantıların yapıldığı yerler ile benzeri  yerler, ilgili mevzuata göre haklarında koruma kararı alınan kişiler ile geçici olarak koruma istekleri uygun görülen kişi, kurum ve kuruluşlar da” Kanun kapsamına alınmıştır.

Bu Kanun tasarısı ile getirilen önemli değişiklerden birisi de “Kanun kapsamına alınan kurum ve kuruluşlar bu hizmeti, kendi bünyelerinde kuracakları özel güvenlik teşkilatı ile sağlayabileceği gibi, dışarıda kurulan özel güvenlik şirketlerinden hizmet satın almak suretiyle yerine getirebileceği”dir. Söz konusu Kanun tasarısı henüz yasallaşmamıştır.

Uygulamada bazı isim ve nam altında özel güvenlilik şirketleri bazı kurum ve kuruluşlarda güvenlik denetim ve gözetim hizmeti vermektedir. Bunların sayısı kesin olmamakla beraber 300 şirket ve yaklaşık 15.000 kişidir. 

Ülkemizde kolluk kuvvetleri ile bir bağlantısı olmayan, Ticaret  Kanuna göre kurulmuş denetim ve gözetim hizmeti gören şirketlerle ilgili İçişleri Bakanlığı, 17.04.1995 tarih ve 70 sayılı genelgesi ile, bu tür hizmet gören şirketlere, bünyelerinde çalışan kişilere her ne surette olursa olsun tabanca, jop, kelepçe v.s. taşıtmamak kaydıyla genel ve özel kolluk kuvvetlerinin görev sahası dışında genel ve özel kolluk kuvvetlerine ait işaret amblem giysi giymemek kaydı ile bulundukları yer çevresinde denetim ve gözetim koruma ve kollama hizmeti vermelerine müsaade edilmiştir.

İçişleri Bakanlığının 25.11.1999 tarih ve 00204 sayılı genelgesi ile de; ticari özel güvenlik personeli faaliyet alanlarında, kişi mallarının gözetilmesi, kaza, arıza, yangın ve patlama durumlarında teknik müdahaleyi sağlamak, kişi ve mal güvenliğini ilgilendiren konularda polis ve itfaiyeye bilgi vermek, tehlike anında yardım isteyenlere yardım etmek, ayrıca (meşhut suç) suçüstü hallerinde, sanıkları yakalayarak kolluk güçlerine teslim etmekle görevli sayılabilir. Ticari özel güvenlik olarak denetim ve gözetim hizmeti veren, güvenlik şirketlerinin, kurulmasına ve bu tür hizmetleri görmesine engel her hangi bir yasal düzenleme bulunmadığından, özel, gerçek ve tüzel kişilerin kendi kuruluşlarında  veya toplantı, konferans, konser, spor müsabakası gibi etkinliklerde sadece fiziki güvenlik önlemlerinin aldırılması, kuruluş içinde veya eklentilerinde gözetleme hizmeti gördürülmesi amacıyla güvenlik şirketi elemanlarından yararlanılabileceği,ancak bu görevlilerin hiçbir şekilde genel ve özel kolluk yetkilerini kullanamayacağı, Türk Silahlı Kuvvetleri,genel ve özel kolluk kuvvetlerine ait üniformaya benzer kıyafet ve amblem kullanılamayacağı, kolluk kuvvetlerinin kullandığı yardımcı güvenlik aletlerinden cop,kelepçe gibi teçhizatı kullanmayacağı,silah bulunduramayacağı ve taşıyamayacağı bildirilmiştir.

Huzur ve güvenlik sağlama görevi, klasik ve modern devletin her zaman başta gelen görevidir. Devletin bütün hizmetleri özelleşse bile emniyet ve asayiş görevinin özelleşmesi söz konusu olamaz. Genel kolluk kuvvetlerinin emniyet ve asayişi sağlama hizmetleri ve 2495 Sayılı Kanun kapsamında kurum ve kuruluşların bünyelerinde kurulan özel güvenlik teşkilatının koruma ve kollama görevlerinde güvenlik hizmetlerinin özelleşmesi gibi bir durum söz konusu olmaktadır.

2495 Sayılı Kanun da yapılan değişiklik tasarısı yasallaştığı takdirde özel güvenlik şirketleri ve şu anda Ticaret Kanununa göre kurulan, bulunduğu yerde denetim ve gözetim hizmeti veren özel güvenlik şirketleri güvenlik hizmetini ticari amaçlı yerine getirmesi söz konusu olacaktır.

Genel kolluk kuvvetleri ve özel kolluk kuvvetleri ve ticari amaçlı özel güvenlik şirketlerinin hizmet vereceği kurum ve kuruluşların belirlenmesi gerekmektedir.. 2495 sayılı Kanun ve bu Kanunda değişiklik yapan Kanun Tasarısı incelendiğinde ticari özel güvenliğinde özel kolluk gibi yetkilere sahip olduğu görülmektedir. Ticari özel güvenlik teşkilatının görev yeri, sınırları net şekilde belirlenerek görev ve yetkileri ile yasal düzenlemelerde yapılmalıdır. Yasal düzenlemeler yapıldığı takdirde ticari amaçlı güvenlik hizmeti veren şirketlerden daha iyi verim alınması söz konusu olacaktır.

Korunması gereken yerler üç kategoride değerlendirilmelidir.

1-Korunması Mutlak Gerekli Olan Yerler;

Milli ekonomiye veya devleti savaş gücüne önemli katkısı bulunan, hasara uğramaları, geçici olarak çalışmalarından alıkonulmaları, ülke güvenliği, ülke ekonomisi veya toplum hayatı bakımından olumsuz neticeler yaratacak, baraj, enerji santralleri, rafineri, enerji nakil hatları, hava meydanları, sanayi ve ticari tesisler ve bankalar gibi yerler genel kolluk kuvveti veya bünyelerinde kuracakları özel güvelik teşkilatı tarafından korunması gereken yerler olmalıdır.Bu gibi yerlerde güvenlik hizmetleri ticari amaçlı olmamalıdır.

2-Korunması Kurum ve Kuruluşların Talebi Gereken Yerler;

Büyük iş merkezleri, alışveriş merkezleri, fabrikalar, stadyumlar vb. yerler, bünyelerinde özel güvenlik teşkilatı kurabilecekleri gibi, güvenlik şirketlerinden hizmet alabilmelidir.

3-Ekonomik Önemi Yüksek Olan Özel Şahıslara Ait Yerler;

Özel kişilere ait oteller, turizm tesisleri, küçük marketler, eğlence merkezleri gibi kişilere ait mülkiyetlerin korunmasında ticari amaçlı güvenlik şirketleri görev yapabilmelidir. yerler hizmet satın alabilmelidir.

Bu yerlerin tespitinde, il koordinasyon kurulları yapacakları incelemeler de kurum ve kuruluşun ekonomik ve stratejik önemi ülke ekonomisine katkısı, tehdit durumu gibi hususları göz önünde bulundurarak hangi örgütle korunacağına karar vermelidir. Böylece ticari amaçlı özel güvenlik şirketlerinin görev sahası belirlenerek genel kolluğun görev sahasına müdahale engellenecektir.

Kolluk kuvvetlerine ait şema  aşağıdaki gibidir.

                    Ticari özel güvenlik olarak denetim ve gözetim hizmeti veren, güvenlik şirketlerinin, kurulmasına ve bu tür hizmetleri görmesine engel her hangi bir yasal düzenleme bulunmadığından, özel gerçek ve tüzel kişilerin kendi kuruluşlarında  veya toplantı, konferans, konser, spor müsabakası gibi

2002 yılı mayıs ayı itibari ile 2495 sayılı Kanun kapsamına göre kurulan kurum ve kuruluşlarda Özel Güvenlik Teşkilatı personel sayısı 91.590 kişi, bankalarda personel sayısı 12.506 kişi olup toplam 104.000 kişidir. Mevcut silah sayısı, kurum ve kuruluşlarda 40967 tabanca, bankalarda 12228 tabanca  bulunmaktadır.

B-KOLLUK TÜRLERİ

Mevcut mevzuatımıza göre kolluk türlerini incelecek olursak;

1-Adli Kolluk

Kamu düzenini bozacak suç sayılan fiiller meydana geldiğinde sanığı ve suç delillerini arayıp toplamak, bu suretle sanıkların yargılanmasını temin etmek amacıyla görev yapan kolluk kuvvetidir. Polis, Jandarma ve bazı yazarlar tarafından da görevli olduğu bölgede adli kolluk görevi yapan Sahil Güvenlik Teşkilatı da adli kolluk olarak kabul edilmektedir.

2-İdari Kolluk

Toplumda kamu düzenini bozacak, kanunların suç saydığı fiilleri olmadan önlemek, kamu düzenini temin ve muhafaza etmek amacıyla görev yapan kolluktur. Polis, Jandarma ile kuruldukları yerde koruyucu, önleyici, güvenlik tedbirleri alan özel güvenlik teşkilatı da idari kolluktur.

İdari kolluk, kamu düzenini tanzim eden, koruyan ve bunun için de kendisine yasaların verdiği yetkileri kullanan kolluk kuvvetidir.

a-Genel İdari Kolluk

Kamu düzenini koruma amacıyla görev yapan, bütün ülkede kamu düzenini temin etmekle görevli olan kolluktur. Türkiye’de Kamu düzenini genel yetkilerle doğrudan ihlallere karşı koruyan örgüt İçişleri Bakanlığıdır. İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı vasıtasıyla idari kolluk hizmetlerini yürütür. Genel İdari Kolluk yetki genişliği prensibi ile mülki idare amirlerinin emrinde bulunur.

b-Özel İdari Kolluk

Emniyet Teşkilatı Kanunu  3 üncü maddesinin (c) bendinde belirtilen genel kolluk dışında kalan “kendilerine mahsus kanunlarla kurulup, belirli vazifeler gören zabıta kuvvetleri” özel idari kolluktur.

Bunlar kendi hizmet alanlarında güvenliği sağlamak ile görevlidirler. Kendi kanunlarına göre silah taşıma ve kullanma yetkisine sahiptir. Güvenliği sağlamak için bazı güvenlik tedbirleri uygular.  Hizmeti gören bakanlığa ve genel müdürlüğüne bağlıdır. Orman Muhafaza,Gümrük Muhafaza, Belediye Zabıtası, Askeri inzibat ve 2495 Sayılı Kanuna göre kurulan Özel Güvenlik Teşkilatı, köy korucuları vb. teşkilatlar özel idari kolluktur.

c-Ticari Özel Kolluk

   Ticari amaçlı güvenlik hizmeti veren, bünyesinde güvenlik görevlisi istihdam ederek kişi, kuruluş, mal ve para için koruma ve taşıma gibi her türlü güvenlik hizmeti veren şirketler ile güvenlik cihazları üreten ve pazarlayan şirketleri bu grupta değerlendirmekte yarar vardır.

Ticari özel güvenlik hizmeti veren şirketlerin sayısı gün geçtikçe de artış göstermektedir. 1981 yılında çıkarılan 2495 sayılı Bazı Kurum ve kuruluşların Korunması ve Güvenliklerinin Sağlanması Hakkında Kanunda günün gelişen güvenlik ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Kanunda bazı değişiklikler yapılarak, ticari özel güvenlik şirketlerinin kurulmasına imkan sağlanmıştır. Yasallaştığı takdirde 2495 sayılı Kanun kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlar dışarıdan güvenlik hizmeti satın alabileceklerdir. Mevcut değişiklik tasarısında 2495 sayılı Kanun kapsamına alınacak ekonomik ve stratejik önleme haiz kurum ve kuruluşlar ile bunların tesislerinde her hangi bir ayrım yapılmamıştır. Koruma ve güvenlik hizmetlerinin istenen seviyede yapılabilmesi için; 2495 sayılı Kanun kapsamına alınan stratejik, ekonomik önemi olan, devletin savaş gücüne önemli katkısı bulunan, baraj, enerji santralleri, rafineri, enerji nakil hatları, akaryakıt depolama tesisleri, köprüler, kamu binaları, ürettiği mal ve hizmet açısından ekonomik  değeri yüksek olan yerlerin korunmasında belirli bir standart bulunmamaktadır. Bu tesislerin şehir merkezine uzaklıkları, ulaşım imkanları, güvenlik kuvvetlerinin müdahale etme zamanı dikkate alınarak, risk analizi yapılmalı, fiziki güvenlik tedbirleri, teknolojik güvenlik tedbirleri, personel sayısı ve silah sayısı tespit edilmelidir.      

            Sayıları 108 .000’i bulan özel güvenlik teşkilatı personeli ve ticari amaçlı hizmet veren özel güvenlik şirketi personeli ile genel kolluk kuvvetlerinin görev sahaları yetki ve sorumlulukları bakımdan herhangi bir karışıklığa meydan verilmeyecektir.

            Suç önleme hizmetlerinde kolluk kuvvetlerinin yetkileri aşağıda gösterilmiştir. Her kolluk, görevli olduğu yerde bu yetkileri istemeden de olsa kullanmak zorunda kalmaktadır. Bu nedenle, kolluk yetkilerine başvurmadaki genel şartlar, ölçülük  ilkesi, Anayasal ve Yasal sınırların kolluk personeli tarafından çok iyi bilinmesi ve uygulanması, yaşanması muhtemel sorunların önlenmesi bakımından önemlidir.  İlerleyen sayılarda bu yetkiler tek tek incelenmeye çalışılacaktır.

Suç Önleme Hizmetlerinde Kolluk Kuvvetlerinin  Yetkileri

            Kolluk kuvvetlerinin genel amacı suç işlenmesini önlemek kamu güvenliğini sağlamaktır. Suç işlenmesini önlemek, koruyucu ve caydırıcı koruyucu güvenlik önlemleri almada, genel anlamda yetkileri aşağıya çıkarılmıştır.

            1-Zor Kullanma Yetkisi

            2-Silah Taşıma Ve Kullanma Yetkisi

            3-Yakalama Yetkisi

            4-Güvenlik Kontrolü (Arama Faaliyeti)

            5-Kimlik Tespiti, Kimlik Sorma

            6-El Koyma

            7-Göz Altına Alma

            8-Olay Yerini Muhafaza Etme

            9-Faaliyetten Men Etme

            10-Bilgi Toplama