Üst Menu
Search
Generic filters

Ana Menu

İNTERNET KAFELERİN YASAL KONUMLARI

 

 

 

Adem İSKİLİPLİOĞLU[*]

 

 

Giriş:

Bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler insanlara yeni bir anlayış yeni bir hayat tarzı kazandırmıştır. Bununla birlikte insanın bulunduğu her alanda olduğu gibi bu alanda da yeni suç tipleri ortaya çıkmış, şuçlular teknolojik yenilikleri kullanmaya başlamışlardır.

 

Ülkemizde sayıları hızla artan   internet kafeler, iktisadi ve sosyal yapıya yeni bir sektör olarak girmiştir.

 

İnternet kafeler, bireylerin para karşılığı sınırlı bir süre için İnternet’e erişimini sağlayan ticari işletmeler olarak tanımlanmaktadır.

 

Açılması  İzne Bağlı Yerler hakkındaki yönetmeliğe  göre İnternet kafe; ”İçerisinde  bulunan internet bağlantılı bilgisayarlar sayesinde oyun oynamaya ve uluslararası yayınları takip etmeye müsait alkolsüz içeceklerle birlikte hafif yiyeceklerinde verildiği umuma açık yer” olarak tanımlanmaktadır.

 

 

Bilişim suçları bilgisayar ve iletişim teknolojileri kullanılarak işlenen suçlardır. Suç işlemekte vasıta olarak internet ortamı kullanılmaktadır.

 

İnternet kafelerin açılması, denetlenmesi, faaliyetleri yönünden uygulamada karşılaşılan  tereddütlere çözüm bulunmalıdır. 

 

İnternet Kafelerin Kullanım Nedenleri:

 

Ülkemizde  polis sorumluluk bölgesinde 8100 adet internet kafe ve 2817 adet oyun yeri bulunmakta,  sayıları her geçen gün artmaktadır. Ancak 2002 yılı bir önceki verilere göre 5858 erişim yeri, 3514  oyun yeri bulunmakta iken oyun yerlerinin sayısı azalmış, erişim yerlerinin sayısı artmış olduğu gözlemlenmektedir. Bunun nedeninin  2001 yılı 70 sayılı genelgede belirtilen eğitim-öğretim kurumlarına 200 metre uzaklıkta bulunma zorunluluğundan dolayı, internet oyun yerlerinin ruhsatlarını internet erişim yerine dönüştürmelerinden kaynaklanmakta olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum ise bu ortamların kullanım amacı dışında da hizmet verdiğini ortaya çıkarmaktadır. (Erişim yerlerinde oyun oynatmak gibi).

 

İnternet kafelerin kullanım nedenleri :

 

– kişilerarası iletişim: (e-posta, chat)

– e-kurume-devlet hizmetleri: ( vatandaşlık numarası, trafik ceza bilgisi, banka işlemleri gibi kurumların e-devlet uygulamalarından faydalanma)

– mesleki gelişim: (sanal ortamda iş arama),

– eğlence: (bilgisayar oyunları, İnternet gezginliği)

– eğitim, akademik kullanımlar: (kaynak araştırma, eğitim kurumu araştırma) gibi geniş bir kullanım alanı mevcuttur.

 

Bu mekanlar sadece sanal iletişim olanakları değil, diğer kafe kullanıcıları ile birebir sosyalleşme imkanları da sunmaktadırlar (Kalyon, 2000; Miller ve Slater, 2000: 72-79, Reinhardt, 2001: 13).

 

Türkiyede İnternet Kafelerin Yeri ve Hukuki Durumu:

 

Mevcut düzenleme İnternet kafeleri üçe ayırmaktadır.

 

Eğitimsel kafeler; olarak tanımlanabilecek şekilde eğitim-öğretim kurumlarının, kütüphanelerin, kamu kurumlarının, derneklerin, sendikaların ve benzeri kuruluşların İnternet’e erişim bölümlerini kapsamaktadır. Bu gruptaki mekanlar ticari amaçla calışmamakta; sadece kendi calışanlarına hizmet verdiğinden dolayı yönetmelik kapsamına girmemekte ve denetlenmemektedirler.

 

İnternet Erişim Kafeleri; ticari amaçla işletilip sadece İnternet’e erişim olanağı sağlayan, bilgisayarlarında oyun oynatılması yasak olan kafelerdir. Bu yerlere yaşındakiler girebilir.

 

İnternet Oyun Kafeleri; yine ticari amaçlı ama sadece oyuna yönelik yerlerdir. Eğitim-öğretim yerlerine en az 200 metre uzakta olma şartı aranmaktadır. (Goker, 2001).

 

İnternet kafeler şu an Türkiye’de ağırlıklı olarak bir eğlence ve zaman öldürme aracı olarak algılanmakta ve daha çok çocuklar ve gençlere hitap etmektedir. (Şahin, 2000). İnternet kafeler sundukları hizmetler açısından gerekli sınıflandırma ve yasal düzenlemeler yapıldığı takdirde her yaştaki  vatandaşın kendilerine yararlı bilgilere ulaşabilecekleri birer bilgilenme mekanına dönüşebilirler.     

 
            İnternet kafeler, vatandaşlara daha yaygın İnternet erişimi sağlamak için en önemli unsurdur. Bu işlevini daha geniş kitlelere yaygınlaştırmak için   şu andaki yapıları ve mevcut yasal düzenlemeleri yeniden düzenlemekle mümkün olacaktır. 
 
            İlk sorun, İnternet kafelerin sınıflandırılması ve bu sınıflar çerçevesinde örnekleştirilmesidir. Yukarıda bahsedilen mevcut düzenlemeler bir sınıflandırma getirmiştir. Bahsedilen türden bir sınıflandırma şu anda bu kafelere gitmeyen her yaş grubundan insanları da İnternet’e bağlanmaya teşvik edecek, İnternet kafe sahiplerini de bu gelişmeye özendirici önlemleri barındıran bir sınıflandırmadır. Örneğin devlet, sadece oyun oynatan ve genel olarak çocuk ve gençlere hitap eden “oyun kafelerinden” yüksek oranda, sadece İnternet’e erişim olanağı sağlayan kafelerden orta derecede, İnternet’te erişimde müşterilerine yol gösterip yardım eden ve onları eğitim, kişisel gelişim benzeri web sayfalarına yönelten, orta yaş ve üstü insanları hedef alan kafelerden ise az vergi alabilir, ya da hiç almayabilir. Bu düzenlemeleri uygulamak için emniyet teşkilatı, belediye, sağlık, milli eğitim gibi kurumların bilişim konularında uzman  denetçileri kullanılabilir. (Yıldız,2003) 
 

 

İçişleri Bakanlığının 2001 yılı 70 sayılı Genelgesi  ile internet kafelerle ilgili işlemlerde tereddütleri gidermek için şu açıklamalara yer verilmiştir.

 

– Eğitim öğretim kurumları, kütüphaneler, kamu kurumları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernekler, sendikalar vb. kuruluşlara ait ve yalnız kendi üyeleri veya personeline veya araştırma yapanlara eğitici ve öğreticilere açık olan yerlerde hizmet ve eğitim amaçlı kurulan internet bölümleri, yönetmelik kapsamında mütalaa edilmeyecek, bu yerlere izin belgesi düzenlenmeyecektir.

 

– Ticari amaçla işletilen ve müşterilere içerisinde bulunan internet bağlantılı bilgisayarlar sayesinde uluslarası bilgi iletişim ağına erişim imkanı sağlayan internet kafelerin açılmasına izin verilirken buralarda eğitim-öğretim kurumlarına 200 metre uzaklıkta bulunma zorunluluğu aranmayacaktır. Bu yerlerde internet bağlantılı bilgisayarlar dışında hiçbir şekilde 2559 sayılı PVSK’nın Ek-8. maddesinde belirtilen elektronik veya mekanik oyun alet ve makinaları bulundurulmayacak, ayrıca bilgisayarlarla disket veya CD kullanmak suretiyle atari benzeri oyun oynatılmasına da müsaade edilmeyecektir. Bu şekilde internet haricinde oyun faaliyeti olmayan sadece internet hizmeti sunan yerler internet kafe olarak mütaala edilerek tahkikatları ve izin işlemleri buna göre yapılacaktır.

 

– Polis Vazife Selahiyet Kanunu 8/d Maddesinde “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Anayasa düzenine, genel güvenliğe ve genel ahlâka zararı dokunacak oyun oynatılan, temsil verilen, film veya video bant gösterilen yerler ile internet üzerinden yapılan yayınlara izin verilen yerler,” yine 8/f maddesinde “Yürürlükte bulunan hükümlere aykırı olarak işletilen veya konulan yasaklara uymayan, açılması izne bağlı yerler ile bu Kanunun 12 nci maddesi hükümlerine uymadığı tespit edilen yerler,

 

Polis tarafından kapatılır ve/veya faaliyetleri men edilir. hükümleri internet kafelere yönelik cezai yaptırımlardan söz edilebilir.

 

2001/70 sayılı genelge ile  internet erişim yerlerine 12 yaşından küçüklerin girmesi, internet oyun yerlerine ise 18 yaşından küçüklerin girmesi yasaklanmıştır. Ancak veli veya vasileriyle veya izni ile18 yaşından küçükler girebilecektir. 

 

            İnternet kafelerin açılış kapanış saatleri 2000/29 sayılı genelge hükümlerine göre kolluk amirinin görüşü de alınarak mahallin en büyük mülki amirinin onayı ile, belediyelerce belirlenecektir. Kahvehane ve kıraathanelerin kapanış saatleri bunlar için üst sınır kabul edilecektir.

           

İnternet kafeler faaliyet alanına göre tekrar sınıflandırılıp, açılması, denetlenmeleri  konusunda kanunui düzenlemelerin yeniden yapılması bu yerlerin işleticileri, kullananları ve sosyo ekonomik açıdan yararlı olacaktır.

 

 

 

 

İnternet Kafelerin Açılması ve Denetlenmesi:

 

İnternet vasıtası ile suç işleyen faillerin tespiti ve suç ile fail arasındaki illiyet bağını net bir şekilde ortaya koyabilecek teknolojik donanım olmalıdır. Bu amaçla da kanuni düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

 

İnternet kafelerin müşterilerince, özellikle sanal sohbet (chat) sonrası işlenen başkalarına rahatsızlık verme, saldırı ve hatta cinayet gibi suçları anlatan haberler görmek mümkündür. (Gürol, 2001; Sever, 2001; Tamer, 2000).

 

İnternet kafeler  ‘içkisiz istirahat ve eğlence yeri’ adı altında ve içkili yerlerle birlikte aynı yönetmelikle düzenlenmektedir.  2001 yılının ilk üç ayında bu 4472 İnternet kafeden 600’ü (%15’i) hakkında bölücü, ahlak dışı ve kumar içerikli Web sayfalarına ulaşım sağlamak, küçük yaşta müşterileri kabul etmek, bilgisayarlarda kullanılan yazılımlarda telif hakkı gözetmemek gibi nedenlerle cezai işlem uygulanmıştır (Göker, 2001).

 

İnternet kafelerin yaygınlık kazanması, bu kafelerde erişilen içeriğin kontrolü sorununu da beraberinde getirmiştir. Birçok ülke İnternet kafeler yoluyla erişilen Web sayfalarını denetim altında tutmakta, bu amaçla ya kafeleri kapatmakta ya da faaliyetlerini sınırlamaktadır. Örneğin Çin, 2001 Temmuz ayında ülke çapında 2000 İnternet Kafeyi kapatmış, 6000 internet kafenin faaliyetini durdurmuştur. (CNN- 2001)

 

İnternet Kafelerin denetlenmesinde mevzuatta belirtilen hükümlere göre,  lisanslı yazılım, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, anayasal düzene, genel güvenliğe ve genel ahlâka zararı dokunacak  yayınlara erişim, getirilen kurallara riayet edilip edilmediği (küçük yaşta çocuk alma, sigara içilmesi, geç kapatma, müstecirinin yerinde bulunmaması, oyun oynatma gibi) gibi konulara bakılmaktadır.

 

SONUÇ VE ÖNERİLER

 

İnternet Kafelere getirilecek yasal düzenlemelerle gerekli teknik şartlar sağlanmadan gelişigüzel şartlarda internet kafe açılmasına izin verilmemeli, belli bir statü  getirilmelidir. Bu sayede daha düzenli bir ortam haline getirilerek, gerekli teknik şartların sağlanması ile daha hızlı ve sağlıklı iletişim sağlanmış olacak, denetlemelere ilgili birimlerin katılımı (Emniyet, Belediye, Milli Eğitim, Sağlık Müdürlüğü gibi)    faaliyetleri kontrol edilmelidir.

Ayrıca internet ortamından faydalanarak işlenen suçlara bu tür yerlerin zemin olmasına da yeni düzenlemeler getirilerek asgari seviyeye indirilmesi sağlanmalıdır. Bu yerlerde işlenen suçların faillerinin tesbitini kolaylaştıracak teknik düzenlemeler getirilmelidir.

 

İnternet Kafelerin Açılışında Aranılacak Şartlar:

 

İnternet kafelerin kontrollerinin daha sağlıklı yapılabilmesi, bu yerlerin faaliyetlerinin amacına uygun yürütülmesi, bu tip yerlerden faydalanılarak işlenen dijital suçların en az seviyeye indirilmesi ve faillerinin tespiti açısından, İnternet kafe açmak için müracaat edenlere işyeri  ruhsatı için gerekli işlemler dışında belli teknik altyapı ve donanımları kurma şartı aranmalıdır. Ancak bu şartları yerine getiren kişilerin internet kafe açmalarına izin verilmelidir.

Bunlar;

 

-Teknik boyutu;

  • Proxy server kullanılmalı (Fire wall gibi proğramlar ). ( Böylece yasaklanan sitelere erişim engellenmiş olacaktır.)
  • Serverde filtreleme özelliği olmalıdır.
  • Erişimler dial-up değil kiralık hatlarla yapılmalı.( En az 256 Kpbs)
  • Sabit IP almalıdır. (Gerektiğinde hangi modem, hangi PC’den erişim yapıldığının tespiti için)  Sabit IP’ler mevcut veya oluşturulacak ilgili birime bildirilmelidir.
  • En az 15 PC’li bir sistem kurulmalı.
  • Kanuni düzenlemeler ile ISS’lere  müşterilerine ait verileri en az 6 ay loglarda saklama,  gerek duyulduğunda ilgili makamlara bilgi verebilmelidir.

 

-Uygulama boyutu;

  • Bilgisayar ve İnternet konusunda eğitimli kişilerin internet kafe açmalarına izin verilmelidir.
  • Müşterilerin erişim için kullanacağı pc ve müşteri bilgileri belli bir süre kayıt ortamında tutulmalı ( 3 ay gibi), gerektiğinde bu ortamlarda işlenen suçların tespiti açısından kullanılabilmeli). 
  • İşlemleri kayıtlı loglardan sorgulanabilecek sistem kurulmalıdır.
  • Yeni sınıflandırma getirilmelidir ( Oyun amaçlı, eğitim amaçlı, yetişkinler için gibi)

 

Kafelerden faydalanan müşterilere üye sistemi getirilmesi düşünülebilir. Bu işlem bu ortamların kullanılarak  teknik yetersizliklerden dolayı tespit edilemeyen faillerin bulunmasında faydalı olacaktır. Üyelik sistemi getirilmesi durumunda internet kafelerin görüşü alınmalı ve yasal  düzenleme yapılmalıdır. Böylece bu yerlerden faydalanarak internet yolu ile suç işleme oranını düşürecek aynı zamanda caydırıcı nitelik taşıyacaktır.

 

Ülkemizde internet ortamının her kesime ulaştırılabilmesi, sosyo ekonomik yapıya  katkısı gibi faydaları göz ardı edilemeyen internet kafelerin gelişen teknolojik yeniliklerle daha iyi konuma gelmesi,  yeniden gerekli kanuni düzenlemelerin de yapılarak,  açılması, faaliyetleri yönünden sınıflandırılması, denetlenmesi açısından faydalı olacaktır.

 

 

 

Kaynakça     :

 

– Yıldız Metin (Bir Kamu Politikası Olarak İnternet Kafeler) 2000

– EGM Asayiş Daire Başkanlığı Ruh. Teb. İşlemler Şube Müdürlüğü Bilgi Notları

– www.inet-tr.org web sitesi

– www.tbd.org  web sitesi



[*] Emniyet Amiri, Balıkesir Bilgi İşlem Şube Müdür V.