BİLGİ TOPLUMU OLMA SÜRECİNDE İNTERNET KAFELERİN (DİJİTAL KÜTÜPHANELER) DENETLENMESİ([*])

BİLGİ  TOPLUMU  OLMA  SÜRECİNDE

İNTERNET  KAFELERİN  (DİJİTAL KÜTÜPHANELER) DENETLENMESİ([*])

ÖZET

Bu araştırmada, internet kafelerin Dijital Kütüphaneler eğitim amaçlı kullanımı ve internet kafelerin denetlenmesi çeşitli boyutlarıyla incelenmiştir. Bu bağlamda 81 ildeki internet kafe işletmecileri, internet kafe müşterileri, emniyet müdürlüğü yetkilileri ve 5 ildeki milli eğitim okul idarecilerinin kişisel bilgilerinin yanı sıra,  internet kullanımı, internet kafeler, İnternet’in eğitim amaçlı kullanımı, internet kafelerin eğitim amaçlı kullanımı, internet kafelerin denetlenmesi ve bunun için denetleme formu geliştirilmesi amacıyla çeşitli konulara ilişkin maddeler üzerinde kendi görüşlerinin yanı sıra, gruplar arasında anlamlı görüş farklılığı bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Tüm gruplardan toplam 2748 kişiye uygulanan anketlerle çeşitli  araştırma bulgularına ulaşılmış ve konuyla ilgili öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Dijital Kütüphane, İnternet Kafe, Eğitim, Denetim, İnternet

1.      1.      Problem

            Bilgi ve İletişim teknolojilerinde 20.yy’da gerçekleştirilen  radyo, tv gibi buluşlardan sonra, 21.yy’a damgasını vuracak çağımızın son bilişim mucizesi İnternetdoğmuştur (Varol ve Alkan, 1997: 146). Reinhardt (2001),  internet  kafeleri İnternet  erişiminin Mc Donald’s ları olarak adlandırmaktadır.

Geçmişi 15. yüzyıla dek uzanan kahvelerin işlevini internet kafeler yerine getirmektedir. İmkansızlık yüzünden bilgisayar alamayanlar, internet kafelere giderek teknolojik gelişmeleri anında öğrenebilmektedir (Altan, 2000). En yoksul semtlerde bile sanal dünyanın bu gözde mekanlarına rastlamak mümkündür. Adeta, ‘chat’leşme, gençler arasında yeni bir iletişim dili olmuştur. Teknolojiye sıcak bakmayan bireyler bile bilgisayardaki muhabbetin büyüsüne kendilerini kaptırmış görünmektedirler (Kayabal, 2000).

İnternet’in çeyrek asırlık zaman diliminde baş döndürücü bir şekilde hayatın her alanında yerini alması ile birlikte, İnternet olgusunun ülkemizdeki yansımalarından biri de, iktisadi ve sosyal yapımıza yeni bir sektör olarak giren  ve sayıları her geçen gün artan internet kafeler olmuştur.

Son yıllarda İnternet’in başında yoğun zaman geçirilmekte, İnternet’e bağlı bilgisayarların bulunduğu salonların sayısı sürekli artmaktadır. Ancak, İnternet’ebağlı bilgisayarların bulunduğu salonlar, giderek birkaç sene önceki oyun salonlarına dönüşme yolundadır (Türkmenoğlu, 2000). Andiç’e göre (2002), internet kafelerşu an Türkiye’de ağırlıklı olarak bir eğlence ve zaman öldürme aracı olarak algılanmakta ve daha çok çocuklar ve gençlere hitap etmektedir.

               İnternet kafelerle ilgili genel sorunlar; yaş ve ruhsat, yasal düzenlemeler, internet kafelerin algılanması ve bu mekanların denetlenmesi  boyutlarında değerlendirilebilir.  Sayıları hızla artan ve genellikle çocuklarla  gençlerin, İnternet’e giriş için en çok internet kafeleri tercih etmeleri göz önüne alındığında internet kafelerin sağlıklı bir yapıya kavuşturulmaları, eğitim amaçlı merkezler haline getirilmeleri ve suç unsuru mekanlardan uzak tutulmaları amacıyla bu mekanların denetlenmesi büyük önem teşkil etmektedir. 

Web ortamında sunulan bir eseri, birileri izinsiz kullanırsa ne ceza verileceği   bir çok tartışmaya neden olacaktır. O nedenle yeni teknolojilere uygun yasal düzenlemelerin vakit geçirilmeden uygulamaya geçirilmesi zorunludur (Varol, 2001). Diğer ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de bilişim suçlarının internet kafelerüzerinden de işlenebilme ihtimali her zaman mümkün bulunmaktadır. Bu durum, internet kafelerin uzman denetleme kurulları ile denetlenmesini gündeme getirmektedir. Bu konuda Akgül (2002), yasal düzenlemeler  yapılırken internet kafeler konusunda taslak  hazırlayan kurumların yanı sıra; üniversitelerin, uzmanların, işin içinde olan sivil toplum kuruluşlarının ve internet kafe işletmecilerinin de görüşlerinin alınması  gerektiğini belirtmektedir.

2. Araştırmanın Amacı

İnternet kafelerden verimli bir şekilde yararlanılması, bu mekanların eğitim ortamı olarak kullanılması ve bilgiye ulaşım istasyonları olarak değerlendirilmesi için, etkili bir denetimin gerçekleştirilebilmesi büyük önem teşkil etmektedir. Bu amaçla, bir değerlendirme formu geliştirmek  ve sisteme katkı  sağlanması amacıyla internetkafelerin misyonunun  tespit edilmeye çalışılması da bu araştırmanın amacıdır.

3. Araştırmanın Yöntemi

Bu bölümde, araştırmanın evren ve örneklemi, veri toplama araçları, verilerin toplanması, verilerin çözümlenmesi ve yorumlanması  konusulda bilgi verilmiştir.

3.1 Araştırmanın Evreni ve  Örneklemi

Araştırmanın evreni; 81 il emniyet müdürlüğü şubeleri, 81 ilde faaliyet gösteren internet kafeler ve burada bulunan müşteriler ile beş il (Elazığ, Diyarbakır, Malatya, Bingöl, Adıyaman) milli eğitim müdürlüğündeki  ilköğretim okullarından  oluşmaktadır.

Örneklem olarak ise, Türkiye genelinde 81 ilde  gönüllülerden seçilen üç  internet kafe işletmecisi ve bu internet kafelerde bulunan gönüllü müşterilerden seçilen beş kişi,  81 il emniyet müdürlüğü (Bilgi işlem, silah ruhsat ve tebligat, asayiş, çocuk şube müdürleri ile sorumluluk bölgesinde en çok internet kafe işletmecisi bulunan bir polis merkezi amiri) yetkilileri ve beş il (Elazığ, Diyarbakır, Malatya, Bingöl, Adıyaman) milli eğitim müdürlüğünden 15   ilköğretim okulu müdürü  ve yardımcıları alınmıştır.

 3.2  Veri toplama aracı

Araştırma verileri, literatür taraması ve anket yöntemiyle  kaynak  gruplardan toplanmıştır. Ayrıca, internet kafelerde doğal gözlemlerde bulunulmuş ve internetkafe işletmecilerinin görüşleri  alınmıştır.

3.3. Verilerin Toplanması

Araştırma kapsamında, internet kafe işletmecileri, müşterileri, internet kafelerin denetimlerini gerçekleştirmek durumunda bulunan emniyet  yetkilileri ve milli eğitim okul idarecilerine anket formu uygulanmıştır.  İnternet kafeler üzerinde çeşitli bakış açıları ile yapılan yurt içi ve yurt dışı yapılan çalışmalar  incelenmiştir.

Ayrıca, konu alanında uzman kişilerin ve derneklerin mülakat ve e-mail aracılığıyla görüşleri alınmıştır. 

3.4. Verilerin Çözümlenmesi

Anket kapsamında gruplardan toplanan 2748 kişinin görüşleri alınmıştır ve doğal gözlem yöntemiyle bu  gruplardan toplanan veriler, istatistik yöntemlerle (frekans, yüzde, aritmetik ortalama, kay kare, t testi, varyans analizi) çözümlenerek değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır.

4. Araştırmanın Bulguları

İnternet kafe işletmecileri, emniyet yetkilileri, internet kafe müşterileri ve milli eğitim okul idarecilerinin; internet kafeler, internet kafelere ilişkin yasal düzenlemeler ve  internet kafelerin denetlenmesi boyutu konularındaki görüşlerine başvurulmuştur. Araştırmadan elde edilen bulguların özeti aşağıda verilmiştir.

 4.1  İnternet Kafe Müşterilerinin,  İnternet  Kafelerde  Karşılaştıkları Olaylar

TABLO 1:  İnternet Kafe Müşterilerinin,  İnternet  Kafelerde  Olayla Karşılaşma Durumları

    * Araştırmaya katılanlar bu soruda en fazla 3 seçenek işaretlemişlerdir.

İnternet kafe müşterileri, internet kafelerde yüzde 41,3 oranında herhangi bir olayla karşılaşmamışlardır. En çok rastlanan asayiş olayı ise, yüzde 30,6 oranı ile kavga olaylarıdır.

4.2. İnternet kafelerin yeterince denetlenememe nedenleri

Emniyet yetkililerinden, internet kafelerin etkili ve düzenli bir şekilde denetlenmediği fikrine katılanlar bunun nedenini, öncelikli olarak yüzde 26,7 oranında denetleme standardının olmamasına bağlamaktadırlar. Bunu, yüzde 20,9 ile personel yetersizliği ve yüzde 18,8 ile iş yoğunluğu izlemektedir. Emniyet müdürlükleri, yüzde 61,4 oranında kurum olarak internet kafe işletmecilerine yönelik eğitim faaliyetlerinde bulunmamaktadırlar.

4.3 4.3  İnternet ortamını kullanırken  karşılaşılan  sorunlar

TABLO 2:  Internet Ortamını Kullanırken  Karşılaşılan  Sorunlar Hakkında Grupların Görüşleri

   * Araştırmaya katılanlar bu soruda en fazla 3 seçenek işaretlemişlerdir.

SONUÇ ve ÖNERİLER

Araştırma Sonuçlarına Dayalı Sonuçlar

• İnternet kafelerin etkili ve düzenli bir şekilde denetlenememesinin en önemli nedeni, denetleme standardının olmamasıdır. Bu nedenle, bu mekanların denetlenmesi amacıyla bir denetleme formu geliştirilmesi yararlı olacaktır. Araştırma sonuçlarına göre, internet kafeler ayda bir denetlenmelidir. İnternetkafelerin denetlenmesi, bu mekanların eğitim amaçlı kullanımına  katkı sağlamaktadır.

• İnternet kafelerin  oyun, eğlence amaçlı ve eğitim-bilgi amaçlı şeklinde sınıflandırılmaya  tabi tutulmaları gerekmektedir. İnternet kafeler, zaman zaman polis tarafından bu konudaki genelgelere aykırı hareket ettiklerinden dolayı  ihtar, kısa ve uzun süreli kapama  cezası  ile karşı karşıya gelmektedirler.

Araştırma Sonuçlarına Dayalı Öneriler

• Polis; özellikle İnternet ve bilişim suçları konularında eğitime tabi tutulmalı ve genelgeler doğrultusunda etkili uygulamalar gerçekleştirebilmesi amacıyla, düzenlenecek eğitim programlarıyla  hizmetiçi eğitimlerinden geçirilmelidir.

• Bilişim suçları (cyber crime) ve delillerin toplanması konularında, halk ve internet kafe işletmecileri desteği alınarak kurumlar koordinesinde geniş tabanlı on-lineişbirliği ağı kurulmalıdır.

• Ülkemizde İnternet suçlarını ve tehlikelerini denetleyecek bir yasa henüz bulunmamaktadır. Zaman kaybetmeden gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

K  A  Y  N  A  K  L A R

Akgül, M. (2002). İnternet Üst Kurulu Üyesi ve Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç.Dr. Mustafa AKGÜL ile Yapılan Görüşme Notları. 08 Kasım 2002. Ankara.

Alkan, C. Şimşek, N. ve Deryakulu, D. (1995). Eğitim Teknolojisine Giriş. Ankara: Önder Matbaacılık.

Altan, Z. (2000). İnternet Cafe, Kahvelerin Pabucunu Dama Attı. Akşam Gazetesi. 03 Kasım 2000.  http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2000/11/03/yasam/yasam.html

Andiç, Y. (2002). İnternet Cafeler Nereye Gidiyor? VIII. “Türkiye’de Internet” Konferansı . 19-21 Aralık 2002. İstanbul

Dokurer, S. ve Kızılsu, H.Ö. (2001). Adli Bakımdan İnternet’te Çocuk Pornografisiyle Mücadele Semineri Görev Dönüş Raporu. 26-28 Mart 2001. Stockholm.

Elazığ Emniyet Müdürlüğü (2002). İnternet Kafe İşletmecileri ile Yapılan TSE Kalite Güvence Sistemi  Eğitim Toplantısı Tutanağı. Elazığ.

Emniyet  Genel Müdürlüğü. (2000 ). Bilişim Suçları Raporu. Ankara

Kayabal, A. (2000). Dünya Chatleşiyor. Milliyet Gazetesi. 9 Mayıs 2000 http://www.milliyet.com.tr/2000/05/09/yasam/yas02.html

Özcan,M ve Bal, İ. (2001). Ulusal Güvenlik ve Bilişim Suçları. Türkiye’nin Güvenliği Sempozyumu.17-19 Ekim 2001. Elazığ. s.587

Reinhardt, A. (2001). “The McDonald’s of Net Access?”, http://www.businessweek.com/magazine/content/01_28/b3740630.htm. 14 Aralık 2002 tarihinde alınmıştır.

Türkmenoğlu, B. (2000). Eğitim Faaliyeti Hangi Düzeyde. Akşam Gazetesi. 15  Mart  2000. http://www.aksam.com.tr/arsiv/aksam/2000/03/15/yazarlar/18.html.

Varol, A. ve Alkan, T. (1997). Eğitimde İnternet’in Yeri. Türkiye, Türk Cumhuriyetleri ve Asya Pasifik Ülkeleri Uluslararası Eğitim Sempozyumu. 24-26 Eylül 1997. Elazığ. s. 172

Varol, A. (2001). İnternet Ortamında Oluşabilecek Yeni Suç İşleme Yöntemleri ve Çözüm Önerileri. BTIE Konferansı. 3-5 Mayıs 2001. Ankara.