“ABD,Japonya ve Avrupa Ülkelerinde Eğitim Sistemleri”

Dr.Fevzi ERDOĞAN

1.Sınıf Emniyet Müdürü

Eğitimin toplumsal değişimdeki gücü uzun yıllardan beri tartışılmaktadır.Değişimlere uyum sağlamak için önemli bir etkiye sahip olan eğitim, günümüzde değişimleri yönlendirmede itici güç olarak kullanılmaktadır.

Genel olarak eğitimin iki önemli fonksiyonu olduğunu söyleyebiliriz; bunlardan biri eğitim toplumun kültürel değerlerini hiç bozmadan genç kuşaklara aktarmak, diğeri de toplumun geleceğini güven altına almak için eleştirici,yaratıcı,özgürlükçü ve insan haklarına saygılı nesil yetiştirmektir.

            Eğitimin bu iki fonksiyonu,sanayileşmenin başlamasından sonraki yüzyıllarda çatışma durumuna gelmiş;eğitim kurumları ve programları birbirine ters düşdüğü gibi görünene iki  görevi yapmak zorunda kalmışlardır.Bu nedenle hangi toplumsal unsurların korunarak veya geliştirilerek gelecek kuşaklara aktarılacak , hangilerinin değiştirilecek veya terk edileceği  konuları önemli bir sosyal politika sorunu olmuştur.Diğer taraftan ,toplumsal değişmeyi sağlayan faktörlerin neler olduğu konusunda yapılan çalışmalar neticesinde değişik görüşler ortaya koyulmuştur;L.White göre teknoloji, K.Marx’a göre ekonomi ve M.Weber’e göre de ideoloji ve inanç sistemi olarak değerlendirilmiştir.

Toplumsal kurum olarak okul,verdiği pratik bilgiler ve davranış şekilleri ile,bir ülke insanlarını belirli idealler etrafında toplama ve milli birliği sağlama yönünde etkinliğioldukca yüksek düzeydedir. Örneğin bir toplumda demokrasinin oluşturulması o topluma demokratik yönetim şablonunun oturtulması ile mümkün olamaz.Ancak toplumu meydana getiren bireylerde demokrasi bilincinin geliştirilmesiyle o toplumda demokrasi oluşur ve gelişir. Bu nedenledir ki; demokratik düşünceye aykırı davranışlar eleştirilmekte ve sorgulanmaktadır.

Ülkeler, eğitimden maksimum düzeyde yararlanabilmek için çeşitli eğitim programlarını içeren modeller ortaya koymaktadırlar. Çeşitli ülkelerdeki farklı  eğitim yapılanmaları ve yöntemleri hiç şüphesiz eğitimin gücünden beklenilen dönüşümün  sağlanmasına yöneliktir.Eğitimde hep mükemmelliğe ulaşmaya çalışılmaktadır. Buna rağmen hiçbir ülke eğitimde mükemmelliğe ulaşamamıştır.Ancak onun gücünden en iyi bir şekilde yararlanabilmiştir. Eğitim faaliyetleri statik değil dinamik bir yapıya sahip olduğundan devamlı gelişme ve değişim ihtiyacı vardır.

Bu nedenledir ki ABD de başlangıçda çok çeşitli ırk ve milletlerden gelen insanların Amerikalılaştırılması,çeşitli Avrupa ülkelerinde ikinci dünya savaşından önce halkın belirli ideolojiler etrafında toplanması ve son yıllarda insan hakları,hak ve özgürlükler yönündeki gelişmelere parelel olarak    okul ve dolayısıyla eğitimde çeşitli yönetsel ve içeriksel değişiklikler cereyan etmiştir.

Yapılan değişikliklerin merkezine eğitimin gücü koyulmuş ve bundan yararlanma hedeflenmiştir.Eğitimin doğrudan değişme ve şekillendirme gücünün yanı sıra toplumsal değişmeyi hemen destekleme,etkileme ve kontrol altında tutma gücü de ortaya çıkmıştır.

            Ekonomik gelişmenin ihtiyaç duyduğu ve ilerideki  yıllarda ihtiyaç duyacağı teknik elemanları, özel ve kamu kesiminin ihtiyaç duyduğu insan gücü okullarda yetiştirilmektedir.Okullarda yetiştirilen insan gücü ile sanayi ve bürokrasinin istediği insan gücü zaman zaman uyuşmamaktadır.Başka bir deyişle uygulama ile okulda verilen teorik bilgiler arasında oldukça büyük bir fark oluşmaktadır.Bu farkın kapatılması için değişik  hizmet içi eğitimler uygulamaya konulmaktadır. Okullar, ihtiyaç duyulan nitelikte insan gücünü yetiştirmeleri durumunda, hem ekonomik yönden,hem de vatandaş yönünden daha etkin hizmet üretilmiş ve de toplumsal değişim süreci daha da kısaltılmış olacaktır.

Okulların iç ve dış kuruluş sistemleri,ders programlarındaki derslerin isimleri ve içerikleri öğretmenlerin ve yöneticilerin yetiştirilmeleri her ülkedeki yetkili kurumlar tarafından yapılmaktadır.Dolayısıyla eğitimde yapılanmalar  ülkeden ülkeye farklılıklar göstermektedir.

            Dünyada cereyan eden toplumsal değişimlere baktığımızda hemen hemen hiçbiri okullar kaynaklı olarak başlatılmamış,o toplumdaki  bazı üstün insanlar ve dinamikler tarafından başlatıldığını görürüz. Başlatılan bu değişmeyi yayan,hızlandıran ve etkinleştiren,okullar dolayısıyla  eğitim-öğretim etkinlikleridir.Bu etkinliklerin planlanması ve yönetilmesi şekli ve yöntemleri eğitimin gücünden yararlanmayı amaçlamaktadır.

            Biz bu çalışmamızda ABD,Japonya  ve Bazı Avrupa ülkelerindeki  eğitim faaliyetlerinin  yapısal durumlarını ortaya koyarak eğitimin amaçları yönünden değerlendirmelerde bulunacağız.

ABD de Eğitimin Yapısı;

            ABD nin tarihi,coğrafi konumu ve nüfus yapısı,eğitim sistemlerini,hem şekil hem de fonksiyonları bakımından etkilemiştir.ABD de her eyalet Amerika vatandaşlarının Anayasa ile teminat altına alınan hak ve hürriyetlerine aykırı olmamak kaydı ile eğitim sistemini  düzenlemek ve yönetmek hakkına sahiptir.Eğitimi düzenleme ve yönetme anlayışındaki farklılıklara rağmen aşağıdaki noktalarda bir standart olduğu söylenebilir;

1-Farklılıktan birlik yaratmak,

2-Demokratik ideal ve uygulamaları teşvik etmek,

3-Kişisel gelişmeye yardımcı olmak,

4-Sosyal şartlar iyileştirmek,

5-Milli gelişme sürecini hızlandırma,

1979 yılında Federal düzeyde Eğitim Bakanlığı ihdas edilmiştir.Bu bakanlık federe devletlerde uygulanan milli eğitim politikaları arasında koordinasyon kurar ve bu devletlerin milli eğitim giderlerine yardımcı olmaktadır.

Milli Eğitim faaliyetleri ülkenin her yerinde Eğitimin milli hedeflerine uygun olarak yürütülmektedir.

Birleşik Devletler Eğitiminin  Milli Hedefleri;

Hedef 1;

ABD çocukların tamamı öğrenmeye hazır olarak okula başlayacaklardır.

Amaçlar;

-Bütün özürlü ve dezavantajlı çocukları kendilerini okula hazırlamaya yardım eden yüksek nitelikli ve gelişim olarak uygun okul öncesi programlardan faydalanacaktır.

-Amerika da her aile çocuğun ilk öğretmeni olacak ve okul öncesi çocuğun öğrenmesine yardım kadar zaman ayıracaktır.

-Çocukların okula sağlıklı beden ve kafayla gelmeleri için her türlü tedbir alınacaktır.

Hedef 2;

İki binli yıllarda lise mezunu oranı %90 ‘a ulaşacaktır.

Amaçlar;

-Amerika da okuldan ayrılma oranı düşürülecektir.Okuldan ayrılanların %75’i lise ve dengi bir okulu başarıyla tamamlayacaktır.

-Azınlıklar ile diğer öğrenciler arasındaki fark kaldırılacaktır.

Hedef 3;

-Amerikadaki her okul,sorumlu yurttaşların yetiştirilebilmesi ve modern ekonomide üretici istihdama hazır olunması  için, zekanın iyi kullanılmasına  dayalı bir eğitim verecektir.

Amaçlar;

-Problem çözme,muhakeme etme,bilgi üretme ,etkin bir şekilde iletişim kurabilme ve yazı yazabilme yetenekleri gösteren öğrencilerin yüzdesi artırılacaktır.

-Bütün öğrenciler iyi vatandaşlık,toplum hizmeti ve kişisel sorumluluğu teşvik eden faaliyetlere katılacaklardır.

-Birden fazla dilde yeterli olan öğrencilerin yüzdesi artırılacaktır.

-Bütün öğrenciler,ülkenin değişik kültürel mirası ve dünya toplulukları hakkında bilgi sahibi olacaklardır.

Hedef 4;

İkibinli yıllarında Birleşik Devletler öğrencileri fen ve matematikte dünya birincisi olacaklardır.

Amaçlar;

         -Özellikle ilköğretimde matematik ve fen eğitimi güçlendirilecektir.

         -Matematik ve Fen öğretmenlerinin sayısı %50 artacaktır.

         -Özellikle kadın ve azınlıklarda olmak üzere matematik , fen ve mühendislik derecelerini tamamlayan lisans ve yüksek lisans öğrencilerinin sayıları artırılacaktır.

          Hedef 5;

         -İkibinli yıllarda Amerikalı her yetişkin okuryazar olacak,dünya ekonomisinde rekabet edecek ve vatandaşlık sorumluluk ve haklarını yerine getirecek bilgi ve becerilere sahip olacaktır.

            Amaçlar;

            Amerikada büyük işyerleri eğitim ve iş arasındaki bağlantıyı kuvvetlendireceklerdir.

            -Bütün işçiler,kamu ve özel eğitim,meslek ,teknik,işyeri diğer programlar yolu ile ortaya çıkan yeni teknolojileri,iş yöntemleri ve pazarlara uyum sağlamak için gereken bilgi ve becerileri elde etme fırsatı bulacaklardır.

            -Artan sayıda part time ve meslek öğrencilerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek planlanmış nitelikli programların sayıları artırılacaktır.

Hedef 6;

Güvenli,disiplinli ve uyuşturucu kullanmayan okulların oluşturulması.

İkibinli yıllarda her okul uyuşturucudan arınmış ve güvenli eğitim ortamı sağlanmış olacaktır.

Amaçlar;

-Bütün okullar uyuşturucu ve alkol kullanımı ve dağıtımını engelleyecek uygun politika  uygulayacaktır.

-Anne babalar,işyerleri ve sosyal kuruluşlar okulların bütün çocuklar için güvenli bir sığınak olması için çalışacaklardır.

-Her okul semti geniş kapsamlı uyuşturucu ve alkol kullanımını önleyici eğitim  programları yapacaktır.  Öğrenci ve öğretmenlere yardımcı olacak dernekler kurulacaktır.

Eğitimin Milli hedeflerini gerçekleştirebilecek bir nitelikte  eğitim faaliyetleri yapılandırılmıştır.

ABD de 1987 yılında yapılan hukuki düzenlemelere göre ;Okulöncesi Eğitim,İlköğretim, Orta Öğretim ve Yükseköğretim olarak oluşturulmuştur.Ayrıca Örgün ve Yaygın eğitim Programlarıyla  yetişkinler de geliştirilmekte ve hayata hazırlanmaktadırlar.

Eğitimin Süresi:

Amerika Birleşik Devletlerinde Eğitim faaliyetleri eyaletlere göre farklılıklar göstermektedir.Ancak eğitimin ana amaçları Federal Hükümet Tarafından tespit edilmektedir. ABD de  okul süreleri  genelde eyaletlerde aynı olmakla birlikte okul kademelerinde bazı farklılıkların olduğu görülmektedir.

Yukarıda da görüldüğü gibi eyaletlerde okul kademelerinde bazı farklılıklar görülmektedir. Eyaletlerde öğrenciler nasıl bir kademede eğitim görürlerse görsünler 12 yıllık bir eğitimden sonra Lise diploması almaya hak kazanmaktadırlar.

İLKÖĞRETİM;

            a-Okul Öncesi Eğitim;

 ABD de 4-6 yaş arası okul öncesi eğitim programları vardır.Okul öncesi eğitim zorunlu değil ancak yoğun bir katılım mevcuttur.Örneğin ABD de 5 yaş grubunun %93’ü ana okullarına devam etmektedir.

            Okul öncesi eğitim programlarının amacı, çocukları ilkokula hazırlamak,kendilerine güvenlerini artırmak,iyi ahlak davranışları ile oyun ve çalışma alışkanlıklarının kazandırılmasıdır.Diğer taraftan bir çocuğun en hızlı ve kalıcı öğrenme yaş grubunun 03-07 yaş grubu olduğu düşünüldüğünde ,bu ülkede öğrencilerin eğitime ne kadar önde ve hazırlıklı başladıkları görülmektedir.   

            b-İlkokul Eğitimi;

Yukarıda belirtilen eğitim modelleri arasında en çok uygulanan 6 yıllık ilkokul modelidir.İlkokul programlarının ana amacı çocukların genel olarak gelişmelerini sağlamak,temel bilgi ,beceri ve öğrenmek için olumlu davranışların kazandırılmasının sağlanmasıdır. İlköğretimde öğrencilerin sınıf dışındaki etkinlikleri sınıf içi etkinliklerinden daha fazla olduğu söylenebilir.

ABD de eğitim ve öğretim çalışmaları teorikle sınırlı değildir.Şehir merkezlerindeki öğrenciler öğretmenleri ile birlikte sık sık inceleme gezilerine çıkarlar.Her öğrenci sebze ve çiçek yetiştirmeyi pratik olarak öğrenir.

İlkokul 4-5 sınıfındaki öğrencilere okul dışında sorumluluklar verilir.Örneğin okul önlerinde trafik polislerine yardımcı olma faaliyetlerinde bulunurlar.

Aşağıdaki tabloda ilköğretimdeki çocukların   gördükleri derslerin müfredat programlarındaki dağılımı verilmiştir.

 İlköğretim Programından Bir Örnek

Yukarıdaki programda da görüldüğü gibi ABD de teorikten ziyade uygulamalı eğitime ağırlık verilmekte,çocukların yetenekleri ortaya çıkartılarak o alanda eğitim yapmalarına olanak tanınmaktadır.Özellikle,öğrenmenin öğretilmesi eğitimin ana öğesini oluşturmaktadır.İlkokul birinci sınıfında 25 in  üstünde kitap okunmaktadır.

ORTAÖĞRETİM;

            Genel olarak ortaöğretim okulları sekiz yıllık ilköğretimi takiben dört yıllık bir öğretimi içerir.Orta öğretim kurumlarının iki ana amacı olduğu söylenebilir.bunlardan biri öğrencileri üniversitelere hazırlamak diğeri ise iş hayatına hazırlamaktır.Bu nedenle junior Hıgh(ortaokul)ile Senior High(lise) devresinin başlangıç sınıflarında öğrencilerin ilgi alanlarına göre ders seçmelerine olanak tanınır.Özellikle,Endüstri,tarım,ticaret ve diğer mesleki alanlara yönlendirme yapılmaktadır.

            İlköğretimi bitirenlerin genellikle %80 ‘ni ortaöğretime katılırlar,ortaöğretime katılanların %60’ı burayı bitirerek iş hayatına girerler,%20 si sanata ,%20 si ise üniversiteye giderler.

            YÜKSEKÖĞRETİM;

            ABD de üç çeşit yüksek öğretim şekli vardır; ön lisans derecesi veren kolejler (2yıl), lisans derecesi veren kolejler (4 yıl)  ile Üniversiteler(4-6) olarak gösterilebilir.Üniversitelerin çoğunda Criminal Justice  (Suç Bilimi) bölümü vardır.Dünya ülkelerine göre oldukça fazla suç işlenen ABD de üniversiteler de suçla mücadelede etkin görev almaktadırlar.Geliştirilen güvenlik projeleri hükümetlere  teklif edilmekte,uygun görülmesi halinde uygulamaya konulmaktadır.Nitekim “CommunityPolicing”(vatandaş polisliği) projesi bunlardan biridir. Sürecek….