SUÇLARIN ÖNLENMESİNDE ve AYDINLATILMASINDA HALKIN ROLÜ

                                                                                                   Hasan Hüseyin ÇALI

                                                                                                             Komiser

                                                                                              Aksaray Polis Meslek Yüksek Okulu

Halkın huzur ve güvenliğini sağlamakla görevli olan polisin görev,i hem suçun önlenmesi hem de düzenin bozulduğu taktirde bunu ortadan kaldırmaktır. Polisin görevini suç öncesi ve suç sonrası diye ayırmak tam olarak mümkün değildir. Ancak bu görevler ülkenin ekonomik, kültürel ve sosyal özellikleriyle yani gelişmişlik düzeyi ile ayrılabilir.

            Suç Önleme; Genel olarak, suç riskinin önceden sezilmesi, görülmesi, tanınması ve değerlendirilmesi ile bu riski ortadan kaldırmak veya azaltmak içinharaketin başlatılması olarak tanımlanmaktadır.[1]

Suç önleme hizmetleri, suçun işlenmesinden önceki çalışmaları kapsar. Kamu düzeninin sağlanması, bu düzenin sağlanması için gerektiğinde kuvvet kullanma, suç sonucu oluşabilecek zararları en düşük seviyede tutabilme, suç işleme niyetinde olanlara karşı caydırıcılık, suç işleme oranını ve sayısını azaltma, vatandaşların suç mağduru olma korkusunu azaltma gibi amaçlar suç önleme faaliyetleri arasındadır.

Suç önleme süreci beş aşamadan oluşur.[2]

            a) Suçla ilgili mevcut durum ve suçun boyutları hakkında gerekli tüm bilgilerin ve verilerin toplanması,

b) Suç oluşumunu kolaylaştıran ve suç ortamını oluşturan fiziki şartların tespiti ve analizlerinin yapılması,

c) Yapılacak masrafları da içerecek şekilde, suç türlerine zemin hazırlayan şartların önünü alabilecek olası önleyici vasıtalar ve tedbirlerle ilgili sistematik çalışmaların yapılması,

d) Çözüm açısından en isabetli, uygulanabilir, ekonomik tedbirlerin seçilmesi ve uygulanmaya konulması,

e) İşlemin sonuçlarının takip edilmesi, değerlendirilmesi ve edinilen tecrübelerin başkalarını istifadesi için sistematik hale getirilmesi.

Suç Önleme Stratejileri; mağdur merkezli, çevre merkezli ve suçlu merkezli suç önleme stratejileri olmak üzere üçe ayrılmaktadır.[3]

            a) Mağdur Merkezli Suç Önleme Stratejisi

Bazı kişiler sık sık soyulur, sık sık hakarete ve saldırıya uğrar, bu yönü ile mağdur ile suçlu arasında bir ilişki vardır. Mağdurun tekrar suç mağduru olmaması için bilgilendirme ve eğitim çalışmalarını kapsayan stratejidir.

            b) Suçlu Merkezli Suç Önleme Stratejisi

Suç eğiliminde olan kişilerin bu düşüncelerini eyleme dönüştürmeden caydırılması, suç işlemiş ise cezalandırılması hedeflenmektedir.

            c) Çevre Merkezli Suç Önleme Stratejisi

Suçun işlenmesini kolaylaştıran fiziksel etmenlerin ve çevrenin, çevresel riskleri artırmak suretiyle suç işleme fırsatını azaltma stratejisidir.

Suç öncesi genellikle gelişmiş ülkelerde görülmektedir. Örneğin A.B.D. “Community watch” olarak isimlendirilen, program da bu faaliyetlerle insanların kendi

semtlerine sahip çıkarak gördükleri her türlü suçu polise bildirmesidir. Bu ihbarlar sonucu polisin olaylara daha  erken müdahale etmesine yol açmaktadır.

Gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelerde ise polisin görevi daha çok suç işlendikten sonra başla .Bunun nedeni ise genellikle ülkenin gelişim düzeyi ve vatandaşın polisle işbirliğini sağlamasıyla ilgilidir. Buna en güzel örnek Avrupa da vatandaşların  suçları  ihbar etme oranı %80-90 civarındadır. Buna karşılık Türkiye ‘de ise %30-40 civarındadır.Bununla ilgili daha somut örnek verecek olursak  ülkemizde vatandaşın  ihbarlarını değerlendirilen ve danışma  hattı olarak  kullanılan 155-174 gibi hatların kullanılmasıyla ilgili Aksaray polis okulunun yaptığı anket sonuçlarına göre vatandaşın bu hatları kullanma oranı %31’dir. Bu da polis halk işbirliğinin yetersiz olduğunu göstermektedir.Bunun nedenleri arasında halkın polisten çekinmesi,işlemlerin uzun sürmesi gibi nedenleri sıralayabiliriz.Bu tür sistemler başka ülkeler tarafından da kullanılmaktadır.Örneğin Japonya’da kullanılan 110 telefon hattı sistemi ile gerçekleşir.Bu ihbar sonucu polise ulaşmak yıldan yıla kolaylaşmakta ve artmaktadır.1970 yılında 2.223.000 olan başvuru 10 yıl’da 3.5 milyona yükselmiştir.Japon polisinin ihbarları değerlendirme oranına bakarsak her 10 saniyede bir telefon edildiğini bu da her 37 kişiden biri ihbar ettiğini göstermektedir.

               Suç öncesi müdahalenin avantajlarına bakacak olursak suç soruşturması,suçluların yakalanması,mahkeme masrafları,can ve mal kayıpları,bürokrasinin yavaşlaması,en ufak ihmalin adaleti yanıltabileceğine ve var olabilecek insan hakları ihlalini önleme ve halkın huzur ve düzenini bozulmasını engelleyecektir.

KAYNAKÇA

* POLİS-HALK İŞBİRLİĞİ SEMPOZYUMU

* White paper of police 1983(Excerpts),National police Agency Güvernment of Japon

* Aytekin Geleri ve ark., Önleyici Polis Hizmetleri, SNF yayıncılık, Ankara, 2001.