EMNİYET TEŞKİLATINDA OTOMATİK ELEKTROJEN GRUPLARININ

(ELEKTRİK JENERATÖRLERİNİN) YERİ VE ÖNEMİ

Elektrik enerjisinin bulunması ve teknolojide kullanıma sunulmasından bu yana, temiz enerji sınıfında birinci sınıf konumunu muhafaza eden bu enerjiye olan bağımlılığın giderek artması, tartışılmaz bir gerçek olmaya devam etmektedir.

İnsanların yaşadıkları mekanlardan iş yerlerine, her türlü haberleşme sistemlerinden ulaşıma, sanayi üretim tesislerinden ülkelerin güvenliğine ve dünyamız dışında gerçekleştirilen uzay çalışmalarına kadar birçok alanlarda kullanılmakta olan elektrik enerjisinin, üretim ve tüketim şekilleri dikkate alındığında, çeşitli teknolojilerin ve standartların karşımıza çıktığını görmekteyiz.

Günlük hayatımızın önemli bir parçasını teşkil eden elektrik enerjisi, Ülkemizde genel olarak Hidro Elektrik Santralarında, belli yüksekliklerden bırakılan suyun kütle ağırlığının döndürdüğü ve Termik Santrallarda ise suyun ısıtılması sonucu, meydana gelen buhar basıncı ile çevrilen, büyük kapasiteli Elektrik Türbün Jeneratörlerinden elde edildikten ve belli potansiyel değerlere getirildikten sonra, milli elektrik iletim hatları ile kullanım alanlarına taşındığı bilinmektedir.

Esas konumuzu teşkil etmemesine rağmen, konumuzla olan direk bağlantılı olması vesilesi ile her kesim tarafından vazgeçilmeksizin tüketilmek zorunda kalınan ve “sürekli elektrik enerjisi” deyimini kullandığımız bu elektrik enerjisine kısaca değindik.

Zaman zaman enerji nakil hatları ile bunlara ait şalt sistemlerinde meydana gelen arızalardan veya elverişsiz hava şartları ile tabii afetlerin neden olduğu hasarlardan kaynaklanan, kısa veya uzun süreli meydana gelen elektrik kesintilerini önlemek mümkün olmadığından, bu gibi hallerde elektrik enerjisi ile işletilmekte olan, önemli makine, donanım, cihaz sistem ve teçhizatlarının devre dışı kalmaması için, sürekli elektrik enerjisine alternatif, yedek elektrik enerji üretimine gerek duyulmaktadır.

Sürekli Elektrik Enerjisi veya Yedek Elektrik Enerjisi diye adlandırdığımız elektrik enerjilerinin, voltaj (gerilim) ve frekans (saniyedeki titreşim) değerleri açısından bir birleri ile aynı olduğunu, sadece KVA (Kilo Volt Amper) kapasite kuvvet değerlerinin farklılık gösterdiğini bilmemiz gerekiyor.

Ulusal Elektrik Şebekesi İletim Hatlarından alıp, bina veya tesislerimizde kullanacağımız elektrik enerjisinden, önceden hazırlanan elektrik güç tesisatımızın müsaade ettiği ve ihtiyaç duyduğumuz KVA kuvveti kadar olanını, hiçbir zorlanmaya maruz kalmadan kullanabilmemize rağmen, yedek olarak ürettiğimiz elektrik enerjisinden ise sadece üretim KVA gücümüz ne ise o kadarını veya daha azını kullanabilmekteyiz.

Bu bilgilendirme yazımızda siz okuyucularımıza, sürekli elektrik enerjisi kesintilerinde kullanılmak üzere üretilen ve “yedek elektrik enerjisinin” en yaygın üretim kaynağını teşkil eden, Dizel Elektrojen Gruplarından, diğer tabiri ile Dizel Elektrik Jeneratörlerinden, ayrıca bunların Emniyet Teşkilatımız içindeki kullanım yer ve amaçlarından bahsedeceğiz.

Otomatik Dizel Elektrojen Gruplarını, yekpare bir şase üzerinde birlerine eksen millerinden, bağlantı kaplini ile akuple edilen, uygun KVA güçlerinde seçilmiş, bir adet alternatif akım üreten Alternatör ve bir adette endüstriyel tip Dizel Motoru ile Otomatik Kumanda Panosundan oluşan, Elektro Mekanik bir sistem olarak tanımlayabiliriz.

Otomatik Dizel Elektrojen Gruplarını oluşturan ünitelerin içinde, en önemli unsurun ALTERNATÖR olduğunu kabul ediyoruz. Daha sonra sırası ile DİZEL MOTORU ve OTOMASYON SİSTEMLERİ gelmektedir. Bina ve tesislerimizde, güç elektriği kullanarak çalıştırdığımız, ısıtma-soğutma, asansör UPS (kesintisiz güç kaynakları) v.s. gibi sistemler ile hassas ve çabuk etkilenen sınıflardaki, haberleşme ve laboratuar sistemlerine ait elektronik cihaz ve teçhizatların tamamı, bir arada ve eş zamanlı (aynı anda) kullanıldığından, karma elektrik yükleri olarak adlandırılmaktadır. Seçilecek elektrojen grubunun alternatörü, güç sınıfında sayılan yükleri demeraj (devreye ilk girdikleri sırada oluşan tırmanma akımı) akımlarının gerektirdiği tolerans gücü ile birlikte karşılayacak, UPS yüklerinin KVA güç miktarı kadar değerin, en az % 50 fazlası kadar fazladan bir kapasiteye sahip olmalıdır. Ayrıca karma yükler arasında sayılan ve aynı alternatörün ürettiği elektrikten beslenecek olan, hassas ve çabuk etkilenen yükler sınıfındaki, haberleşme ve laboratuar sistemlerine ait elektronik cihaz ve teçhizatların etkilenmemesi için, üretilen elektrik voltajı üzerinde, distorsiyon (gürültü) ve radyo parazitleri bulunmamalıdır. Bu saydığımız şartlar, emaye kaplı sarım telleri uygun çap ve kalitede, geniş adım tabir edilen fabrikasyon sarım tekniğine haiz, balanslaması gayet iyi yapılmış, radyo parazitleri ve distorsiyon üretimi önlenmiş, yüksek ortam ısısında çalışmaya müsait ve fabrika ortamında profesyonel kullanım amaçlı olarak imal edilmiş Alternatörlerde bulunmaktadır.

Elektrojen gruplarını meydana getiren ikinci önemli unsur, Alternatörleri çevirmede kullanılan değişken yüklerin devreye girip çıkmaları sırasında hızını otomatik olarak ayarlayıp sürekli sabit tutan, kullanım amacına göre KW güçleri hesaplanacak oranlar çerçevesinde alternatörlerden büyük olması tercih edilen ve bu sahada yaygın olarak kullanılan, içten yanmalı motorlardır.

20 KVA ve daha yukarı güçlerdeki Elektrojen gruplarının imalatlarında, çok fazla yüksek devirli motor gerekmediğinden, hem kullanılan yakıtın ekonomik olması hem de üretilen elektrik frekansının sabit devirle direk ilişkili olması ve dizel motor hızlarının daha kolay denetim altında tutulabilmesi gibi sebeplerden dolayı Dizel Motorlar tercih edilmektedir. Dizel motorlarının piston sıkıştırma oranları, günümüz teknolojisi ile üretilen benzinli motorlara kıyasla nerdeyse iki katına yakın fazla bir değer oluşturduğundan, aynı hacimde iki farklı motoru aynı devirde çalıştırdığımız zaman dizel motorlardan daha fazla güç elde ettiğimizi görüyoruz. Bu güç avantajını da dikkate aldığımızda elektrojen gruplarının imalatlarında dizel motorlarının kullanılması, ayrı bir tercih sebebi olmaktadır.

Elektrojen gruplarını meydana getiren diğer bir ünite de, beraberlerindeki elektronik ve elektro mekanik otomasyon sistemleridir. Sürekli kullanılan elektriğin değerlerinin denetlenmesi, bozulması ve kesilmesi sırasında elektrojen grubunun çalıştırılıp devreye verilmesi, elektrojen grubunun çalışması sırasında, motor ve alternatör fonksiyonlarının kontrol altında tutulması, şebeke elektriğinin normale dönmesini müteakip, elektrik yüklerinin alternatörden şebekeye aktarılması ve elektrojen grubunun soğutma süresi sonunda devreden çıkartılması, bu otomasyon sistemleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Hizmetin gerektirdiği şart ve koşullar dikkate alınarak, bunlara ait, her türlü fonksiyonel çalışma şekilleri ile detay özellikleri değişiklik arz etmektedir.

Elektrojen Grupları kullanım yerleri ve amaçları bakımından incelendiğinde, KVA anma güçleri aynı olan elektrojen gruplarının bile farklı teknik özelliklere sahip olduklarını görülür. Yedek elektrik enerji ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olarak dizayn ve imal edilip, piyasaya arz edilen muhtelif KVA güçlerinde ve gerektiğinde kullanıma hazır Otomatik Dizel Elektrojen Grupları bulmak mümkün olduğu gibi gerektiğinde değişik kullanım şartları için özel elektrojen grupları da imal ettirilmektedir. Emniyet Teşkilatımızın, otomatik elektrojen grubu ihtiyaçlarının karşılanması sırasında, hizmet amacımızın farklı özellikleri göz önünde bulundurularak, bu elektrojen gruplarını temin ve tesis ederken, taleplerimizi belirtmek üzere  hazırladığımız TEKNİK ŞARTNAME’lerimizde, bu hususlar etraflıca belirtilmektedir.

Elektrojen gruplarını eş değer KVA güçlerinde olmak kaydı ile güç sınıflandırmasına tabi tutacak olursak, başlıca üç grup da sınıflandırılabilir. Bunlardan ilki “STAND-BY” güç sınıfı olup, bu kategoride seçilen elektrojen grupları, istikrarlı bir elektrik şebekesin yedeği konumunda ve bir yıl süresince sınırlı sayıda, kısa süreli elektrik kesintilerinde yararlanılan, performansı düşük ve profesyonel yedeklemelere uygun olmayan, genellikle aydınlatma ağırlıklı elektrik üretimlerinde kullanılan elektrojen gruplarıdır. İkinci güç sınıfını teşkil eden, “PRİME”güçdeki elektrojen grupları, istikrarsız şebeke elektriği yedeğinde, elektriksel karma güç ağırlıklı yedek beslemelerde, yıl boyunca uzun süreli ve sık görülen elektrik kesintilerinde kullanılmaktadır.Üçüncü sıradaki güç sınıfında, “CONTİNUOUS DUTY” olarak adlandırılan elektrojen grupları ise, gerek duyulduğunda yılda 365 gün 24 saat sürekli güç elektriği ağırlıklı yedek beslemelerde tercih sebebidir.

Teşkilatımıza ait bina ve tesislerde; güç elektriği kullanarak çalıştırdığımız, merkezi ısıtma-soğutma, asansör UPS (kesintisiz güç kaynakları) v.s. gibi sistemler ile gerek şebeke elektriği gerekse elektrojen grupları alternatörlerinden üretilip, sonradan işletme amaçlarına göre farklı gerilim ve değerlere çevrilmiş elektrikle çalıştırılan, haberleşme ve laboratuar sistemlerine ait elektronik cihaz ve teçhizatlar bulunmaktadır.

Otomatik Dizel Elektrojen Grupları  genel işlevi bakımından, kullanılmakta olan mevcut sürekli elektrik enerjisinin otomatik yedeği konumunda hazır bekletilmekte, bünyesi dahilindeki otomatik kumanda panosu vasıtası ile öncelikle yedeği konumunda çalıştığı şebeke hatlarından kullanılan elektrik enerjisinin voltaj ve frekans değerlerinin stabil olup olmadığını denetlemektedir. Şebeke elektriğinin kullanılabilir değerlerin dışına çıkması veya tamamen kesilmesi halinde ise en az on en fazla otuz saniye gibi arasında ayarlanabilir bir zaman süresi içerisinde çalışıp elektrik yüklerini kendi üzerinden beslemeyecek şekilde proğramlanmaktadır. Bu sürenin ayarlanabilir olmasının özelliği, kısa sürelerde sık sık gidip gelen istikrarsız şebeke elektriğini kullanmak zorunda olan merkezlerde, Elektrojen Gruplarının kısa süreli çalışıp durmasının önüne geçilmesi ve gerektiğinde belli bir süre gecikme süresi oluşturmak içindir. Otomatik Elektrojen Grupları, şebeke elektriğinin normale dönmesi durumunda, beslemekte olduğu elektrik yükünü, otomatik olarak şebeke elektriğine aktarıp tekrar bekleme konumunageçmektedir. Kendi çalışmaları sırasında ise ürettiği elektriğin voltaj ve frekans değerlerini denetleyip otomatik ayarlayan, hem Alternatör hem de Dizel Motorunun teknik verileri ile çalışma fonksiyonlarını kontrol altında tutan, aşırı hız, aşırı çekilen akım, aşırı voltaj, aşırı sıcaklık veya düşük değerlerininde oluşması dahil, bunların akabinde meydana gelebilecek ve hasarla sonuçlanma ihtimali olan mekanik ve elektriki arıza ve aksaklıkları önlemektedir. Bu gibi hallerde, ışıklı ve sesli alarmlar verdirilip, kumanda işlemlerini yönlendiren Otomatik Elektronik Transfer Panelleri üzerindeki Likit Kristal Ekranlarda, arıza nedenleri yazdırılıp gruplar yine otomatik olarak devreden çıkmaktadır.

Bu çalışma fonksiyonları ile arıza ve ihbar denetimlerine ait yazılım proğramları, kişisel bilgisayarlar vasıtası ile Otomatik Elektronik Transfer Panellerine bir kere yüklenip sürekli kullanılmaktadır.

Emniyet Genel Müdürlüğümüzün, merkez ve taşra teşkilatlarındaki çeşitli hizmet birimleri, eğitim, sağlık ve sosyal tesisleri ile Ülkemiz genelinde önemli bir güvenlik kuruluşu olması ve günün yirmi dört saati, Emniyet Hizmetlerinin aksatılmadan devam ettirmesi esas alındığından, sabit bina ve tesislerimizde elektrik enerjisi ile işletilen, bilhassa haberleşme santral ve telsiz sistemlerinin, merkezi bilgisayar sistemleri ve bağlantı terminallerinin, suçluya delilden ulaşılmasında büyük aşamalar kaydeden, kriminal polis ve foto film laboratuarlarımızdaki ileri teknoloji ürünü cihaz ve teçhizatların, sürekli kullanılabilir halde tutulmaları gerekmektedir. Ayrıca tüm Emniyet Hizmetlerinin sürdürüldüğü, bu sabit bina ve tesislerimizin, geceleri aydınlatılıp çevre güvenliklerinin sağlanması şartı da vardır.

Emniyet Genel Müdürlüğümüze ait, Ankara Dikmen yolu üzerindeki Genel Müdürlük merkez binalarının yedek elektrik enerji ihtiyaçları, üç adet 1000 KVA (3x1000KVA), Ankara Anıttepe de hizmet veren Telekomünikasyon, Polis Akademisi idare ve Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlar Akademisi binalarının  yedek elektrik enerji ihtiyaçları ise müşterek besleme ile iki adet 1500 KVA (2×1500 KVA) güçlerindeki Otomatik Dizel Elektrojen Gruplarından karşılanmaktadır. Bu hizmet binalarında sürdürülen hizmetlerin önem veaciliyetlerine binaen, böyle bir yedek besleme sistemi kararlaştırılarak tesis ettirilmiştir.

Genel Müdürlüğümüze ait Ankara Dikmen yolu üzerindeki hizmet binalarında, üç adet Dizel Elektrojen Grubu ile otomatik değişimli gerçekleştirilen yedek besleme ve otomasyon sisteminde, yukarıda sayılan şebeke elektiriği yedekleme prensibi aynen kullanılmakla beraber, mevcut elektrojen grupları da yine kendi aralarında otomatik yedeklendirilmiştir. Şehir elektriğinin kesilmesini müteakip, her iki hizmet bloğu ile Makam Binası ve Sağlık Poliklinikleri binalarında, yedek elektrik enerji ihtiyaçlarının karşılanması için, önceden hazır komutu verilen iki adet Dizel Elektrojen Grubu, otomatik çalışıp devreye girmekte ve mevcut elektrik yüklerini paylaşımlı olarak beslemektedir. Üçüncü Dizel Elektrojen Grubu, hazır komutlu iki gruptan herhangi birinin ilk anda çalışmaması, çalıştığı halde elektrik yüklerini üzerine alamaması veya besleme yaparken herhangi bir sebeple arızalanıp devre dışı kalması halinde, yedek konumda bekletilen üçüncü Dizel Elektrojen Grubu otomatik çalışarak onun yerine geçmektedir. Çalışmakta olan Dizel Elektrojen Gruplarından her ikisinin birden arızalanıp devre dışı kalması halinde ise yine önceden belirlenerek devreden çıkartılmalarına karar verilmiş, acil olmayan elektrik yükleri devre dışı bırakılarak,  bir grubun KVA gücüne indirilen ve beslenmesi zorunlu elektrik yükleri, bir adet 1000 KVA gücündeki Dizel Elektrojen Grubu tarafından beslenmektedir. Kendine göre detay özelliklere sahip böyle bir otomatik kumanda sisteminde otomasyon işlemleri, sitemde oluşabilecek karmaşık arıza kaynaklarının ortadan kaldırılması ve mevcut mekanda daha az hacim kullanılarak sistemin konuşlandırılması amaçlandığından, klasik röle vekontaktörlerle yapılan kumanda otomasyon sistemleri yerine, ileri teknoloji ürünü, bilgisayar yazılım proğramları yüklenmiş, PLC kontrollü Otomasyon Sistemi kullanılmaktadır.    

Telekomünikasyon hizmet binası, Polis Akademisi Başkanlık ve idare binası ile Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlar Akademisi binalarının, müşterek yedek elektrik beslemelerinde kullanılan, iki adet 1500 KVA güçlerindeki Otomatik Dizel Elektrojen Grupları ise  birbirlerinin otomatik yedeği olarak çalışmakta, seçilmiş ve hazır komutu ile bekletilen dizel elektrojen grubu, devrede iken arızalandığında, diğeri hiçbir müdahale yapılmaksızın onun yerini almaktadır. Yine ayarlanmış belli çalışma periyotları tamamlandığında ise çalışma önceliği veya elektriki yüklerin beslenme sırası, otomatik olarak  birinden diğerinegeçmektedir.

Genel Müdürlüğümüze ait olarak, 2.bölüm ikmal inşaatı tamamlanmak üzere olan, Ankara Polis Moral Eğitim Merkezi Müdürlüğünün yeni hizmet binası ile eski hizmet binasında, yedek elektrik enerji ihtiyaçlarının müşterek karşılanmasına yönelik olarak, PLC kontrollü ve yük paylaşım sistemli iki adet, 1250 (2×1250) KVA güçlerinde, Otomatik Dizel Elektrojen Grupları seti, gerekli ödeneği bina inşaat projesi genel ödeneğinden sağlanarak, Haberleşme Daire Başkanlığımızın hazırladığı Teknik Şartnamesi uyarınca, yüklenici firma tarafından, temin edilmiştir.Yakın zaman da tesis ettirilmeleri planlanan bu elektrojen gruplarının çalışma sistemleri de, Genel Müdürlüğümüze ait merkez hizmet binasında kurulu bulunan, elektrojen grupları ile benzer özellikler içermektedir.

Telekomünikasyon hizmet binasında gerçekleştirilip kullanılmakta olan yedek besleme ve otomasyon sisteminin bir benzeri ise, yedek elektrik beslemesi bir adet 1000 KVA gücündeki Otomatik Dizel Elektrojen Grubu ile sağlanan, İstanbul Emniyet Müdürlüğü Vatan Caddesi hizmet binalarında tesis ettirilecektir. Bu tesis için gerek duyulan bir adet 1000 KVA gücündeki, Otomatik Dizel Elektrojen Grubu ve kumanda sistemi satın alınmış tesise hazır haldedir.

Emniyet Teşkilatımızın, merkez ve taşra hizmet binaları ile eğitim ve sosyal tesis hizmet binalarında kullanılmakta olan Otomatik Dizel Elektrojen Gruplarının toplam sayısı, 685 adet de ulaşmış olup, KVA güçleri ise 2.2 KVA ile 1500 KVA arasında değişmektedir. Yedek elektrik toplam KVA gücü ise yaklaşık altmış üç (63) MW. değere eşit olup bu güç, küçük ölçekli bir HidroElektrik Santralının gücüne eşittir.

Emniyet Teşkilatımız bünyesinde yürütülmekte olan ve yukarıda bazılarını sıraladığımız önemli hizmetlerin, kesintisiz devamlarının sağlanması, kullanılan elektrik enerjisinin de sürekli var olmasına bağlıdır. Teşkilatımızın sahip olduğu merkez ve taşra birimlerine ait bina ve tesislerin büyük bir bölümünde, ihtiyaç duyulan yedek elektrik enerjisini üretmede kullanılmak üzere, Otomatik Dizel Elektrojen Grupları (Elektrik Jeneratörleri) tesis ettirilmiştir. Hizmet bina ve tesislerimiz içerisinde Otomatik Dizel Elektrojen Grubu bulunmayan veya halen inşaatları devam eden bina ve tesislerimizin ihtiyaçları ve talepleri ise, her yıl hazırlanan mali bütçe imkanları ile kısmen karşılanmaktadır. Mali bütçe imkanlarının yetersiz kalması durumlarında, Otomatik Elektrojen Grubu ihtiyaçları, Türk Polis Teşkilatını Güçlendirme Vakfı tarafından yapılan mali yardımlarla temin ve tesis ettirilmektedir. 04.06.2003