Üst Menu
Search
Generic filters

Ana Menu

SİGORTA TERİMLERİ

                                   

                  Ferruh ÖZCAN

                  Ankara Anonim Türk Sigorta Şirketi*

                 Yönetim Kurulu Üyesi

                 Polis Bakım ve Yardım Sandığı Genel Müdürü

 

SİGORTA NEDİR?

Toplum içinde yaşayan insanların malları ve yaşamı sayılmayacak kadar çeşitli tehlikelerle karşı karşıyadır. İnsanlar kazançlarının bir bölümünü tasarruf ederek bu gibi olayların zararlarını gidermeye çalışabilirler. Ancak mevcut tasarruf her zaman zararı karşılamayabilir. İnsanlar zararları tek başlarına karşılamak yerine birleşerek aralarında bölüşebilirler.

Sosyal dayanışma – Sigorta öyle bir sözleşmedir ki, aynı tehlikeye maruz bulunan kişiler belirli bir miktar parayı öder ve toplanan miktar sadece o tehlikeye bilfiil maruz kalanların zararlarını gidermek için kullanılır.

 

RİSK NEDİR?

İnsanların karşılaşabilecekleri, henüz gerçekleşmemiş olan ve gerçekleşme ihtimali olan tehlikelerdir.

–     Sigorta kapsamına alınabilmesi için bir riskin ölçülebilir olması gerekir.

–     Ölçüm, geçmişte belli bir dönem içinde gerçekleşmiş olaylar istatistiksel olarak analiz edilerek yapılır.

–     Örneğin 10.000.000 kişilik bir kitle yıllar boyunca gözlemlenip her yaş grubunda o yıl içinde kaç kişinin öldüğü kaydedilerek ortalama değerler bulunmuştur.

–     Bu ölçüm sonucunda 35 yaşındaki bir kişinin bir yıl içinde ölme olasılığı 0,003 olarak belirlenmiştir.

–     Bu değerleri gösteren listeye mortalite tablosu denmektedir.

 

Büyük Sayılar Kanunu

–     Bu ortalamaların güvenilir olması için mümkün olduğunca çok kişinin sigorta sistemine girmesi gerekmektedir.

–     Aynen tavla zarında 6 gelme olasılığı 1/6 iken, ancak atış sayısı arttıkça bu ortalamaya yaklaşılması gibi.

–     Sigortacılık temellerinin oturduğu bu önemli kurala “Büyük Sayılar Kanunu” denmektedir.

  

MAL SİGORTASI NEDİR?

Zarar sigortaları olarak da adlandırılan branşlarda sigortacı sadece poliçede belirtilen teminat tutarı kadar zararı karşılamakla yükümlüdür ve eğer aynı konu ile ilgili birden fazla poliçe var ise sigortacı sadece zarar tutarı kadar tazminat ödemesi yapar, aynı zarar tutarı mükerrer olarak diğer poliçelerden de alınamaz.

Özet olarak bu tür sigortalar bir kazanç kaynağı değil, sadece zararın tazmini (karşılanması) için oluşturulmuştur.

– Sağlık sigortaları da bu tür sigortalardan olup, örnek vermek gerekirse bir ameliyat tutarı hem SSK’dan hem de özel sağlık sigortasından alınamaz. Ancak sağlık sigortaları, içeriği gereği hayat sigortası şirketleri tarafından da sunulmaktadır.

 

CAN SİGORTASI NEDİR?

Yaşam Sigortası, insanların ferdi olarak, dikkat ve gayretleriyle önlemekte güçlük çektiği veya tümüyle yetersiz kaldığı ölüm, maluliyet gibi olaylar karşısında ve sigorta süresi sonunda, sigortalıya ve yakınlarına, sigorta priminin belli bir süre içinde ödenmesi karşılığında tazminat veya gelir sağlama amacı taşımaktadır.

–         Yaşam sigortalarının diğer sigorta branşlarından en önemli farkı insan yaşamına değer biçilemeyeceği için kişinin birden fazla yaşam sigorta poliçesi yaptırabilmesi ve öldüğünde tüm bu poliçelerindeki vefat tazminatlarının ödenebilmesidir        

* Ankara Anonim Türk Sigorta Şirketi Polis Bakım ve Yardım Sandığı Kuruluşudur.

Can sigortalarının kapsamına yaşam sigortaları, emeklilik sigortaları, sağlık sigortaları ve ferdi kaza sigortaları dahil olup, bütün bunlar insanın canı ile ilgilidir. (Sağlık sigortaları mal yani elementer sigorta dalı olarak kabul edilmekle birlikte genellikle hayat sigorta şirketlerinin faaliyet konusu içinde algılanmaktadır.)

 

–    Yaşam Sigortaları çagdaş toplumlarda bir yandan bireylerin geleceklerini güvence altına almak amacıyla onların küçük birikimlerini değerlendirip yönlendirirken, bir yandan da topladığı fonlarla yatırımlara yön vermekte ve ülke ekonomisine büyük yararlar sağlamaktadır.

 

REASÜRANS NEDİR?

 

Sigorta şirketleri, ortalamayı tutturup, kendilerini ve sigortalılarını daha güvenli yarınlara taşımak için, sigortalı sayısını artırmak zorundadırlar. Bu sayı 10 milyonlar, 100 milyonlarla ifade edilen sayılardır.

–     Sigorta şirketleri bu sayı çokluğunu tek başlarına sağlayamazlar.

–     Bu durumda riskleri artar ve beklenmedik kar veya zararlarla karşılaşabilirler.

–     Bu sigorta şirketinin devamlılığı için tehlike faktörüdür.

–     Sigorta şirketleri tek başlarına ulaşamadıkları sigortalı sayısına, sigortalılarını ortak bir havuzda birleştirerek ulaşabilmektedir.

–     Bu organizasyonu düzenleyen şirketlere reasürör, yapılan işleme de reasürans denilmektedir. (reassurance=tekrar güvence verme)

–     Reasürörler, yalnızca sigorta şirketlerine hizmet vererek onların risklerini kısmen veya tamamen devralan büyük sermaye şirketleridir

 

AKTÜER NEDİR?

Sigorta matematikçisidir.

Hangi risk için hangi şartlarda ne kadar sigorta primi ödenmesi gerektiğini hesaplayarak standardize eder. Eski Roma’da sayan kişi anlamına gelirdi. Ülkemizde her sigorta şirketi mutlaka en az bir aktüer bulundurmak zorundadır.

– Sigorta matematiğine de aktüerya adı verilir.

 

İHTARNAME NEDİR?

Zamanında ödenmeyen primlerin poliçenin iptaline yol açması söz konusu olduğundan, prim borçlarını ödemeleri için sigortalıya gönderilen uyarı mektubudur.

Sigortalıya ulaştıktan sonraki 30 gün içinde ödeme zorunluluğu vardır. Aksi halde şirket poliçeyi iptal veya tenzil eder.

 

İKRAZ (BORÇ ALMA) NEDİR?

Uzun süreli ve birikimli sigortalarda mevcut olup, sigortalının ileriki yıllarda poliçesinin kar paylı birikim tutarını azami %95’ini yıllık faizle borç alabilmesidir. ikraz halinde, poliçenin tüm hakları korunur. Sigortalı bir sonraki yıl, borcunu ödemeden o yıla ait ikraz faizini ve bu faiz üzerinden alınacak %5’lik gider vergisini ödemek suretiyle sigortaya devam edebilir. Faiz sigorta şirketi tarafından serbest olarak belirlenir ve peşin alınır.

 

İPTAL NEDİR?

  1.  Uzun süreli hayat sigortalarűnda: Sigorta ettirenin 30 gün içinde prim borcunu ödememesi halinde, poliçenin yürürlükten kaldırılmasıdır. Bu durumda prim iadesi yapılmaz.

 

 

      2. Bir yıl ve daha kısa süreli hayat, sağlık ve kaza sigortalarında: Sigorta ettiren şirketçe belirtilen süre zarfında prim borcunu ödemediği taktirde, poliçe temerrüde düşer. Temerrüd tarihini izleyen 15 günün sonunda prim borcu ödenmezse teminatlar durdurulur. Durdurulma tarihinden itibaren geçen 15 gün içinde de borç ödenmezse ihtara gerek kalmaksızın poliçe iptal edilir.

 

EK PRİM NEDİR?

Sigorta edilen rizikonun, poliçe düzenlendikten sonra ortaya çıkan bir durum nedeniyle tehlikelere daha açık hale gelmesi, sigorta teminatının genişletilmesi veya sigortalıya sağlanan ilave bir menfaata karşılık olarak tespit edilmiş primdir. Ek prim, poliçe başlangıç tarihinden itibaren tespit edilebileceği gibi, yukarıda sayılan hallerin poliçe süresi içerisinde meydana gelmesi halinde oranlı olarak da (prorata) belirlenebilmektedir.

 

PRİM İADESİ NEDİR?

Sigorta poliçesinin sigortacı veya sigortalı tarafından iptal edilmesi, sözleşmede yer alan herhangi bir nedenden dolayı kendiliğinden geçerliliğini yitirmesi, poliçe kapsamının daraltılması veya sigorta bedelinin düşürülmesi gibi durumlar sigorta şirketinin sorumluluğunu sona erdirmekte ya da azaltmaktadır. Bu gibi hallerde, sigortalının ödemiş olduğu veya ödeyeceği primden bir iade yapılması gerekmektedir ve buna prim iadesi denir.

 

HASAR PRİM ORANI NEDİR?

Ödenmiş ve muallak hasarlar toplamının kazanılmış prime olan oranıdır. Ancak, hasar prim oranı hesaplanırken, bir önceki yılda ayrılmış prim rezervi ve bir önceki yıl muallak hasarları da hesaba katılmaktadır. Hasar prim oranının hesabı şu şekilde yapılmaktadır: (Ödenen Hasar + Muallak Hasar Geçen Yıldan Devreden Muallak Hasar) / (Prim + Geçen Yıldan Devreden Prim Rezervi Cari Yıl Prim Rezervi)

Veya, (Ödenen Hasar + Muallak Hasar + Cari Yıl Prim Rezervi) / (Prim + Geçen Yıldan Devreden Muallak Hasar + Geçen Yıldan Dev. Prim Rez.).

 

MUTABAKATLI POLİÇE NEDİR?

Sigorta sözleşmesinin tarafları olan sigortalı ile sigortacı tarafından, üzerinde mutabık kalınmış, tam ziya halinde sigortalıya ödenecek olan bedeldir. Mutabakatlı değer, sigorta poliçesi düzenlendiği sırada belirlenmekte, poliçe süresi içerisinde meydana gelebilecek piyasa dalgalanmalarından etkilenmemektedir. Tam ziya halinde sigortalıya ödenecek olan bedelin baslangıçta belirlenmiş olması, olası bazı sigorta sahtekarlıklarının da önüne geçmektedir. Mutabakatlı poliçe, tekne ve nakliyat sigortalarında sık bir şekilde kullanılmaktadır.

 

HATA İHMAL KLOZU NEDİR?

Reasürans tretelerinde bulunan bir klozdur. Sigorta şirketinin treteye devretmek durumunda olduğu rizikolar hakkında detaylı bilgi vermesi gerekmektedir. Ancak, bazı durumlarda sigorta şirketi, olması gerekenden eksik bilgi vermekte veya o rizikoyu bir hata neticesinde hiç devretmemektedir. Bu gibi durumlarda, reasürans şirketi de, kendisine eksik bilgi verildiği veya devir yapılmadığı için teminatın ilgili riziko için geçerli olmadığını ileri sürebilecektir. Hata İhmal Klozu, belirli sınırlarda olmak kaydıyla, sigorta şirketinin devretmek durumunda olduğu rizikolara ilişkin yapabileceği hata veya ihmaller sonucunda dahi reasürans teminatının geçerli olmasını sağlamaktadır.

 

KAYNAKÇA

  • Sigorta Murakebe Kanunu (7397)
  • Türk Ticaret Kanunu
  • Sigorta ve Reasürans Şirketlerinin Kuruluş ve Çalışma Esasları Yönetmeliği
  • Sigorta Acenteleri Yönetmeliği
  • Aktüerler Yönetmeliği
  • Hayat Sigortaları Yönetmeliği
  • Sigorta ve Reasürans Brokerları Yönetmeliği
  • Sigorta Prodüktörleri Yönetmeliği
  • Sigorta Eksperleri Yönetmeliği
  • ÜLGER Ahmet, Özel Sigortacılık Mevzuatı, Yasa Yayınları, İstanbul, 1997
  • ULAŞ Işıl, Uygulamalı Can Sigortası Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 1997