ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Bu makalede, bilimsel eser hazırlarken izlememiz gereken aşamalar açılanmaya çalışılmıştır. Ayrıca, kaynak gösterimi ile ilgili de bilgi verilmiştir.     

Belli sorunları çözmek için, değişik bilgi kaynaklarına başvururuz.

Bunlar;

1. Geleneksel çözümler,

2. Otorite figürleri,

3. Bireysel deneyimler,

4. Bilim .

Bilimi; gerçeği bulmaya yönelmiş bir araştırmadır. Doğayı kontrol altına almaya çalışan bir etkinliktir. Bilim, gözlemseldir. Pozitiftir. Rasyoneldir. Bilim, düzenlenmiş bilgiler topluluğudur.

Bilimsel araştırma aşamaları 

1. Gözlem ve Hipotez: Bilimsel bir araştırmanın başarılı olabilmesi için, araştırma öncesinde, anlamlı ve özgün bir hipotez, yani ön yargı belirlenmelidir. Bunun yanı sıra, yetenekli ve iyi eğitilmiş kişiler tarafından yapılacak gözlemlerle, araştırma daha ilk aşamada kuvvetli tutulmuş olur.

2. Gerçekleme: Bilimsel araştırma esnasında, hipotezin gerçeklenmesi gerekir. Bu aşamada, veriler, yansız olarak toplanır. Hipotez, ile veriler birbirine uygun ise, hipotez doğru demektir. Bir hipotez ne kadar mantıklı olursa olsun, verilerle desteklenmedikçe, doğruluğu tartışmaya açıktır. Ters  düşen verilerle hipotez desteklenemez.

3. Genelleme: Bir  bilimsel araştırma neticesinde, hipotez reddedilir veya genellenir. Gerçeklenmiş hipotezde varılan yargı, genellemedir. Genelleme esnasında, koşulların da göz önünde tutulup belirtilmesi gerekir. 

Rapor- Tez yazımı aşamalarında, “Konu Seçimi”

Konu seçimi, son derece önemli ve bir o kadar da zor basamaklardan birisidir. Herkesin hem fikir olacağı veya,  daha önce çalışılmış bir konuyu seçmek iç açıcı değildir. Bu nedenle, konu seçimi esnasında çok iyi bir araştırma yapılmalı ve mevcut kaynaklar güzel bir şekilde taranmalıdır. Bu esnada, konu seçiminin ne kadar uzun zaman aldığı da görülmüş olur. Üniversiteler, TÜBİTAK, vb. araştırma kurumlarına başvurarak, kütüphanelerde mevcut olan araştırma raporlarını inceleyerek, bilimsel toplantılara katılarak, uzmanlardan ve öğretim üyelerinden yardımı isteyerek, bireysel deneyimleri göz önünde tutarak, konu seçimi yapılabilir. Konu seçimi esnasında, şu tür sorulara cevap aranmalıdır:

• Bilgi düzeyiniz o konuyu çözebilecek seviyede mi, değil mi?
• Araştırmayı yapabilmek için, laboratuar olanakları yeterli mi ?
• Nerede, ne yapmak istiyorsunuz? Ne bulmak istiyorsunuz? Konuyu sınırlandırınız.
• Mali olanaklarınız yeterli mi ?
• Zamanınız var mı ?
• Çalışmanız, konuya başka bir bakış açısı getiriyor mu?
• Konu, ilgi çekicimidir ?
• Çalışmanız, kendi alanınızla ilgili, en az, bir soruya yanıt verebilecek düzeyde olabilecek midir ?

Bilimsel bir araştırmanın planlanması

Araştırmanın planlanması safhasında, bütün aşamaların planlanması gerekir. Bir araştırmanın planlanmasının aşamaları şunlardır:

• İncelenen konunun tanıtılması,
• Konu i1e ilgili kaynakların taranması ve yazılması,
• Amacın belirlenmesi,
• Araştırmanın  önemini ortaya koymak,
• Hipotezlerin  belirlenmesi,
• Zorunlu  ve zorunlu olmayan kısıtlamalar,
• Kullanılan kavramların  tanımlarının yapılması,
• Sürenin ve olanakların belirtilmesi.
• Yararlanılan kaynakların yazılması.

Bilimsel bir araştırma ile ilgili bir makalenin yazımında takip edilecek hususlar

Makalenin ilk bölümü, Başlık bölümüdür. Makalenin vereceği ilk mesaj, başlıkta yer alır. Bu nedenle, başlıktaki kelimeler son derece dikkatli seçilmelidir. Başlık, makalenin etiketidir.

Başlık, yapılan çalışma ile ilgili olmalıdır. Öz ve az kelimeli ve kesinlikle, cümle kurulmadan yapılmalıdır. Uygun bir başlığınız yok ise, makaleniz amaçladığınız okuyucu kitlesine ulaşamaz. “Investigation” gibi gereksiz kavramlar içermemelidir. Özellikle, yeni bir kavram, yeni bir tanımlama var ise bunun başlıkta yer alması, dikkat çekmek açısından önemlidir.

Başlığın altında, yazarların isimlerinin sıralanması yapılır. Sıralama, emek oranında yapılır. İsimlerin altında, yazarların adreslerine yer verilir. Yazışmalarda kiminle irtibat kurulacağı ise, sayfa altında belirtilir. Yöneticiler, hocalar genellikle, makalenin sonunda yer alır. Malzemelerin temininde, vb. emeği geçenlere, makalenin en sonunda, kaynakçalar bölümünden önce, teşekkür edilir.

Daha sonra, kısa bir özet yapılır. Özet, makalenin küçültülmüş şeklidir. Okuyucuyu sıkmamalı çalışma ile ilgili net bilgi vermelidir. Genellikle, 200 kelimeyigeçmeyecek şekilde hazırlanan özet bölümünde, kaynaklar hariç, makalenin bütün bölümlerinden bahsedilir.

Özetten sonra yararlanılabilecek, 5-6 adet , anahtar kelime verilir.

Daha sonra, Giriş (Introduction) bölümü yer alır. “çalışmayı neden yaptım”, “daha öncekiler ne yaptı”. “hipotezim şudur”, “amacım şudur” gibi hususlar belirtilir. Okuyucu için, bir ön bilgi verilir.

Ardından, gereç ve yöntemler ( materials and methods) yazılır. Bir yemek tarifi yapar gibi detaylı hazırlanır. Hangi maddenin, hangi firmadan alındığı, kullanılan miktarlar, gibi teferruata inilmelidir. Yapmış olduğunuz çalışma, başka bir laboratuarda , başkaları tarafından tekrar edilebiliyor ise, araştırmanız iyi yapılmış demektir.

Ardından, sonuçlar (results) yazılır. Çalışma sonunda bulunan bulguların; tablolar, fotoğraflar, grafikler, gibi istatistiksel verilerle okuyucuya sunulmasıdır. Sonuçların yazımı esnasında, bir bütünlük içerisinde, geçmiş zaman kipleri (di’li geçmiş veya miş’li geçmiş) kullanılmalıdır. Tekrarlardan kaçınılmalıdır. Ayrıca, okuyucu tabloya baktığı zaman her şeyi görebilmelidir.

Ardından, tartışma (discussion) bölümü gelir. Sorgulama, kanıtlama bölümüdür. Makalenin en zor bölümüdür. Bunun sebebi, araştırmanın önemini ortaya koymasından dolayıdır. Bulguların ortaya konması ve tartışılması bu bölümde gerçekleştirilir. Sonuçların tekrarlanmasından kaçınılmalıdır. Teorik bilgilerin yanı sıra, kullanılan yöntemin diğer yöntemlerle karşılaştırılması da yapılabilir. Kullanılan , zaman geçmiş ve geniş zaman arasında gidip gelmelidir.

Tartışma bölümü, okuyucunun “ya sonra ” gibi sorular sormasına meydan bırakmayacak şekilde hazırlanmalıdır. Bu amaçla, sonuçlarınızı ayrı bir paragrafta, “sonuç”başlığı ile verebilirsiniz.

Arkasından, teşekkür bölümü ve kaynaklar gelir. Kaynaklar ; soyadı, isimlerinin baş harfleri, makalenin adı, derginin ismi, cilt numarası, sayfa, sayfa numarası, tarihi şeklinde veya farklı bir şekilde, sırayla yazılır. Alfabetik sıralama yayım tarihlerine göre , metinde geçiş sıralarına göre, vb. yapılır. 

İnternette Arama

İnternette bilgilere ulaşmanın en kolay yolu Arama Makinalarından yararlanmaktır. En yaygın kullanılan Arama Makinaları :

–  Alta Vista        (http://www.altavista.com)

–  Yahoo               (http://www.yahoo.com)

–  Amazon.com    (http://www.amazon.com)

–   Hotbot              (http://www.hotbot.com 

Türkçe Arama Makinaları :

–  Arama.com         (http://www.arama.com)

–  Nerede.com        (http://www.nerede.com)

–  Arabul.com         (http://www.arabul.dominet.com.tr) 

Bir de WebFerret adlı bir program var . Bu program toplam 11 Arama Motorunu (Makinasını) kullanarak mükemmel bir sonuç veriyor ve zamandan tasarruf etmemizi sağlıyor. Bunlar; Altavista, Hotbot, Yahoo, Excite, İnfoseek, Lycos, Magellan, Open Text, Web Crawler, Veronica-dragon.dgsca.unam.mx,Veronica-veronica.psi.net   arama makinalarıdır. Sadece Web sayfalarında arama yapılması , yani katagorilere (kitap, dergi, bilim…) göre arama yapılamaması dej avantaj gibi görüne de bulunan sonuçlardan kitap , dergi v.s ‘ye ulaşılabilinir.

İlginç bazı siteler;

• http://www.ecyclopedia.com  ansiklopedik bilgi ulaşımı ,
• http://www.pandora.com.tr  pandora kitabevinden online alışveriş imkanı ,
• http://www.remzi.com.tr remzi kitabevinden online alışveriş imkanı ,
• http://www.healthgate.com sağlıkla ilgili bir site ,
• http://www.newscientist.com bilimle ilgili yeni haberler ,
• http://www.mavi.net edebiyat dergisi ,
• http://www.pol.akd.edu.tr her türlü bilgiye ulaşım imkanı ,
• http://www.egm.gov.tr kapsamlı bir site , aradığınız her şey var…
• http://www.akdemilenyum.org kapsamlı bir site , aradığınız her şey var…
• http://www.komiser.org kapsamlı bir site , aradığınız her şey var… 

Kaynak Gösterimi

A) Kitapların Dipnotta ve Kaynakça Bölümünde Gösterimi ; Kitaplar aşağıdaki sıralama ile gösterilir: 

1- Dipnotta gösterilecekse ; Yazarın adı- soyadı . Kaynakçada gösterilecekse ; Yazarın soyadı-adı. Yazar bir kurum ise yazar yerine kurum adı yazılır, yazarın adı yoksa kitap adı ile başlanır.

2- Kitabın adı , (koyu renk)

3- Varsa derleyen, çeviren ya da editör. Yazarla; derleyen, çeviren veya editörün ayrılabilmesi için adından önce veya sonra “der.”, “çev.” veya “ed.” gibi kısaltmalar konur.

4- Varsa cilt numarası. Cilt numarası roman rakamı ile gösterilir.

5- Varsa baskı numarası.

6- Varsa seri numarası.

7- Basıldığı şehir.

8- Basımevi, yayınevi veya kitabı basan kurum.

9- Basıldığı tarih.

10- Sayfa numarası.

ÖRNEKLER :

_  Meliha Ertuğrul, Viral Hepatit, Ankara, Hacettepe-TAŞ Kitapçılık Ltd.Şti., 1980, s.9.

_  Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı , Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl , Ankara, 1973, s.106.

_ Lan Taylor ve John Knowelden, Epidemiyolojnin Prensibleri, Çev.: Nevras Baykan, 2.bs, Ankara, SSYB Hıfzısıhha Okulu, Yayın no: 19, 1966, s.74.

_ Karasar, Niyazi . Araştırmalarda Rapor Hazırlama Yöntemi. Ankara, Pars Matbaacılık, 1978. 

B) Makalelerin Dipnotta Ve Kaynakça Bölümünde Gösterimi :

Makaleler dipnot ve kaynakçada aşağıdaki sıralamaya göre yapılır. Bu sıralamada gösterilenlerden olmayanlar atlanır.

1- Dipnotta gösterilecekse; Yazarın adı-soyadı. Kaynakçada gösterilecekse ; Yazarın soyadı-adı.

2- Makalenin başlığı (tırnak içine alınır).

3- Makalenin yayınlandığı derginin adı (Koyu renk )

4- Derginin cilt numarası. (Romen rakamı)

5- Derginin numarası.

6-   Derginin tarihi.

7- Derginin sayfa numarası. 

ÖRNEKLER :

– Necati Yıldız, ” Latin Kare ve Bölünmüş Parseller Deneme Planlarında Toplanmazlık “, Uygulamalı İstatistik, C:IV, No:2, (Aralık 1981), s.79.

– Arat, Özen. ” Kronik Hastalıklar”, Toplum ve Hekim, No:2, 1978.

Tez İçeriğinin Düzenlenmesi 

Bir tez beş ana bölümden oluşur: 

1)ÖN SAYFALAR

– İç kapak sayfası

– Kabul ve onay sayfası (tez savunması sonrası eklenir)

–  Önsöz

–   İçindekiler

– Simgeler ve kısaltmalar dizini

– Şekiller dizini

– Çizelgeler dizini

 2)TEZ METNİ

– Giriş

– Gereç ve Yöntem

– Bulgular

– Tartışma

– Sonuç

3)ÖZET SAYFALARI

–     Özet

–     Summary

4) KAYNAKLAR

Bireyler arasındaki elektronik posta belgeleri de gönderici ve alıcının e-mail adresleri verilerek kaynaklar dizininde yer alabilir.

a) Bir İnternet belgesi:

Yazar veya kurum adı.(tarih,belirli ise en son güncelleme tarihi ay ve gün belirtilerek).Varsa yazarın e-mail adresi .  Konu başlığı. Erişim: İnternet adresi. Erişim tarihi: ay ve günü ile bu belgeye on-line erişim tarihi.

b) Bir elektronik posta belgesi:

Yazar adı.(e-mail tarihi,ay ve gün belirtilerek).Yazarın, gönderenin e-mail adresi. Konu başlığı. Alıcı: alıcının e-mail adresi.

*Her türlü elektronik adres köşeli parantez içinde yazılmalı. Arasında boşluk olmayan tek sözcük gibi işlem gören bu adreslerin , tireleme yapılmadan tek satırda yazılması, zorunlu ise   ( / ) simgesinin bulunduğu eklem noktalarından tireleme yapılması tercih edilmelidir.

Örn: BATTENFELD,rR.L.(1996 b ).Citation guide for Internet resources. Based on beyond the MLA Handbook.

Erişim: [ http://www.sout hampton.liunet.edu/library/mlacite.htm]. Erişim tarihi: 23.Aralık.1996.