“Amerika, Japonya ve Avrupa Ülkelerinde Eğitim Sistemleri”

                                                                                           Dr.Fevzi ERDOĞAN

                                                                                                                                               1.Sınıf Emniyet Müdürü

Bir önceki sayıda ABD de eğitim sistemi üzerinde durulmuştu.Bu sayıda da Japonya  eğitim sistemini tanımaya çalışacağız. 

Japonya,Asya kıtasının doğu sahilinde 3800 km uzunluğunda der bir yay çizerek uzanan Honshu,Hokkaido,Kyusuhu , Shikoku isimli büyük adalar olmak üzere toplam  3900 küçük ada üzerinde kurulmuştur.1999 yılı sayımlarına göre nüfusu 126.800.000 dür. 

4.yy da küçük devletler birleşerek,güçlü Yamoto otoritesi kurulmuştur.Dördüncü yüz yılın sonlarından itibaren Kore yarımadasındaki krallıklar ile Japonya arasındaki ilişkiler başlamıştır.Ülke Çin, Kore, Rusya ve Hindistan dan kültürel olarak etkilenmiş ancak japonya bu kültürler üzerine kendi kültürünü oluşturmuştur.

Japonya da önemli değişiklik ikinci dünya savaşından sonra olmuştur.1945 yılında savaşdan yenik çıkan Japonya müteffiklerin teslimiyet şartlarını kabul etmiş ve altı yıl ABD nin gözetiminde olmuştur.General Douglas MacArthur yönetimindeki işgal kuvvetleri Japonyada çeşitli reformlar yapmıştır.İşçilere sendika kurma hakkı,toplantı , konuşma ve din özgürlüğü garanti altına alınmış ve 1947 de yeni liberal anayasa yürürlüğe konulmuştur. 

Japonya yirmi yılda savaşın olumsuz etkilerinde kurtulmuş ancak 1960 ortalarından sonra içte ve dışta çeşitli yeni problemlerle karşılaşmıştır.Halk özellikle yaşam standartlarının yükseltilmesi gibi ekonomik ve sosyal hedefler aramaya başlamıştır. Öğrenciler okullarda ve üniversitelerde eğitimden şikayet etmeye başladılar.Çeşitli toplumsal  gruplar sosyal eşitsizliğin düzeltilmesini talepleri yoğunlaştı ve ülkenin tümünde izlenen ekonomik gelişmenin getirdiği kirlilik problemi toplumun dikkatini çekmiştir. 

1960 lı yılın sonlarında yavaş yavaş gelişen ekonomiye bulunan geçici çareler,giderek sertleşen uluslar arası ekonomik çevre ile birlikte,yaşam biçimlerine ve düşüncelerine değişiklik getirerek japon insanının hayatını büyük ölçüde etkilemiştir. Değerler daha çeşitli şekillerde ortaya çıkmış,kişisel gelişme öncelikli öneme ulaşmıştır.

Japonyada  Anayasa 1947 yılında yürürlüğe girmiştir.Anayasanın önemli özelliklerinden birkaçı aşağıda belirtilmiştir;

-İmparator halkın birliğinin ve devletin sembolüdür.Hükümran güç halkın elindedir.

-Japonya savaşı mutlak bir hak olarak reddeder.Ayrıca gücün diğer milletlerle münakaşa etmek için kullanılmasını da reddeder.

-Temel insan hakları ebediyen ve dokunulmaz bir şekilde garanti altına alınmıştır.

-Yürütme yetkisi,topyekün Parlamentoya karşı sorumlu olan hükümetindir.

Japonyada kanun yapma yetkisi devlet gücünün en yüksek organı olan Parlamentonundur.Parlamento 512 sandalyeli Temsilciler Meclisi ve 252 sandalyeli Senatodan oluşmaktadır.Meclis üyeleri 4 yılda bir seçilirler. Senato üyeleri ise 6 yıllık bir dönem için seçilirler. 

Eğitim Sistemi; 

Modern milli eğitim sistemi Japonya’da 1872’de Devletin ülke çapında ilk ve orta okullar açmasıyla başlamıştır. 1866’da her çocuğun ilkokula üç veya dört yıl boyunca devam etmesi zorunlu hale getirildi. 1900’de zorunlu eğitim parasız yapıldı ve 1908’de zorunlu eğitim süresi 6 yıla çıkartılmıştır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra  ilk ve orta öğrenimi kapsayan zorunlu eğitim 9 yıla çıkartılmış ve bu uygulama halen sürmektedir. 

Bugünkü eğitim sisteminin temel yapısı ve prensipleri 1947’de kabul edilen iki kanunla belirlenmiştir. Temel Eğitim Kanunu ve Okul Eğitimi Kanunudur. Temel Eğitim Kanununda ilan edilen temel prensip; eğitim fırsatlarında herkesin eşit yararlanmasıdır. Kanun ırk-din, cinsiyet sosyal statü; ekonomik durum ve aile yapısına dayanan ayrımı yasaklamıştır. 

Eğitim sisteminin esas amacı, insan haklarına, sevgi gerçeğine ve barışa saygı duyan, barışçı ve demokratik bir milletin kendine güvenen insanlarını yetiştirmektir. Kanun, sağlıklı bir toplum için politik bilince ve dini toleransa çok önem vermektedir. Ancak ,politik partiler ve din ile eğitim arasında herhangi bir bağı özellikle yasaklamıştır. Sosyal çalışmalar, devlet ve mahalli idareleri kütüphane, müze ve halk salonları gibi kuruluşlar oluşturmaya teşvik eden Temel Eğitim Kanunu  doğrultusunda kamu okulları müfredatın esas  unsurlarından birisidir. 

Eğitimin Yapısı; 

Eğitim sistemi 5 aşamaya bölünmüştür: Anaokulu (1-3 yıl), ilkokul (6 yıl), ortaokul (3 yıl), lise (3 yıl) ve üniversite (genel olarak 4 yıl). Ayrıca 2-3 yıllık eğitim veren lise düzeyindeki kolejler vardır. Bunlara ek olarak birçok üniversite mezuniyet sonrası ileri düzey çeşitli kurslar açarak uzmanlaşmayı teşvik etmektedirler. 

Eğitim 6-15 yaş arasında çocuklar için parasız ve zorunludur. Bununla beraber,. Ortaokul mezunlarının büyük çoğunluğu öğrenime devan etmek istemekte ve lise öğrenimi bugün  eğitiminin vazgeçilmez bir bölümü haline gelmiştir. 1986’da, öğrencilerin %94’ü  liseye devam etmiştir.Lise öğrencilerin  %35’i üniversiteye girebilmiştir. Bu oran ABD den az ancak %20-30 oranlarındaki Avrupa ülkelerinden fazladır. 

Lise düzeyindeki kolejler ve üniversitelerin yanı sıra bir çok öğrenci de meslek okullarına devam etmektedirler. Bunun da ötesinde, yetişkinlere uzaktan eğitim yoluyla, eğitimlerine devam etme olanağı vermek için 1985’de Acık Öğretim Üniversitesi açılmıştır.

Kamu eğitim olanaklarının yanısıra sistemin her basamağında özel okullar mevcuttur. Her ikisi de zorunlu eğitim kapsamı dışında kalan bu okullar okul öncesi ve üniversite eğitiminde özellikle önemli rol oynarlar, 1986 Mayıs itibariyle, anaokullarında çocukların %76’zı  üniversite öğrencilerinin %73’ü özel eğitim kurumlarına kayıt olmuş ve lise öğrencilerinin %28’i özel okullarda bulunmaktadır. 

Yurtdışında öğrenim gören Japon öğrenci sayısı artmaktadır. 1986’da 24000 öğrenci yabancı ülkelerde öğrenim görmüştür. Aynı yıl, Japonya’da%85’i Asya ülkelerinde olmak üzere 15000 yabancı öğrenci eğitim görmüştür. 

Japonya’nın eğitim sisteminin idaresinde yerinden yönetim esas alınmakta ve Eğitim Bakanlığı’nın rolü genel olarak koordinatörlükle sınırlanmaktadır. Okul bütçeleri, eğitim programları, okul atamaları ve ilk ve orta öğretimin denetimi alanlarında sorumluluk yerel öğretim kurullarındadır. Bu kurulların üyeleri yerel yönetimlerin idare başkanları tarafından seçilirler. 

Eğitim içeriği bakımından, her okul kendi programını Eğitim Bakanlığın ’ca hazırlanan ve yayınlanan  “Çalışma Programına”uygun olarak hazırlamaktadır. Ders kitapları yerel öğretim kurulları tarafından  Bakanlığın belirlediği kitaplar arasından seçilir. 

Eğitim geçmişi, Japonya’daki ömür-boyu istihdam sisteminde çok önemli bir faktördür. Üst-düzey bir şirkette çalışmak için, öncelikle bir üniversiteden mezun olmak gerekmektedir. Bu da orta ve  lise öğrenimini yüksek başarıyla bitirmeye bağlıdır. Giriş sınavlarındaki şiddetli rekabet nedeniyle, artan sayıda öğrenci artık özel hazırlık okullarına devam etmektedirler. Okul derslerinden sonra öğrencilere, kendi seçtikleri okullara girmelerine yardımcı olmak için tamamlayıcı olarak açılan bu okullar, anaokulundan üniversite giriş sınavına kadar her düzeyde bulunmaktadır. 

2. Dünya Savaşı’ndan sonra yapılan reformlar Japonya’da eğitimin yaygınlaşmasına yol açmıştır.  Son yıllarda, ne var ki, ülkedeki okullarda şiddet kabadayılık ve en iyi okullarda yer kazanmak için şiddetli rekabeti de içeren çok sayıda problem ortaya çıkmıştır. Bunların yanı sıra, sistemin Japon toplumunun şimdiki sanayi yapılaşmasına, teknolojik gelişmelere ve globalleşmesine uygun bir hale getirilmesi gittikçe daha çok önem  kazanmıştır. 

Ortaya çıkan problemleri incelemek ve eğitim sistemi için uzun vadeli hedefler belirlemek üzere, 1984 yılında Başbakan’ın danışma kurullarından biri olan Ulusal Eğitim Reformu Konseyi kurulmuştur. 1987’de Konsey Kişiselliğe saygı, ömür boyu eğitimin yaygınlaştırılması, Japon toplumunun globalleşmesine cevap verme ihtiyacı ve enformasyon devrimi prensibini temel alan aşağıdaki tavsiyelerde bulunmuştur; 

1-Orta öğrenimde (ortaokul ve liselerde) daha çeşitli seçenekli konuların sunulması,

2-Üniversite giriş sınav sisteminin revize edilerek her üniversitenin kendi giriş sınavını yapması,

3-Eğitim olanaklarının okula kayıtlı olmayanlar için artırılması ve yabancı öğrenci kabul sisteminin geliştirilmesi, 

Eğitim sisteminde,özellikle ikinci dünya savaşından sonra  yabancı kültürün etkisini azaltmak amacıyla  manevi eğitime ağırlık verilmiştir

Japonya eğitim sistemi incelendiğinde,ABD de olduğu gibi teorikten ziyade pratik eğitimin geniş uygulama alanları vardır.

Okuma yazma oranının %99 olduğu Japonya da, okul öncesi eğitimin önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. 1986 yılı rakamlarına göre 15.189 ana okulu, 11.190 orta okul, 24.982 ilk okul ve 5.491 lise bulunmaktadır. Yine aynı yıl rakamlarına göre ; Anaokullarında 97.765, İlkokullarda;454.763,Ortaokullarda;289883, Liselerde 5.491 ve Üniversitelerde;113.872 öğretmen bulunmaktadır.

Japonya’da, okul araç gereç , yerleşim ve eğitici kadrolarının nicelik  yönünden ihtiyaçların giderildiği, nitelik yönünden ise  kaliteye dayalı devamlı gelişme içerisinde oldukları görülmektedir.