KAMUOYU BİLGİLENDİRİLMESİNDE…

ÖZET

Meydana gelen bir suçun aydınlatılmasındaki nihai yer, yargı makamıdır.Yargı kararının verilmesine kadar yapılacak açıklama ve çalışmalar ile elde edilecek bulgular, olayın çözümünü kolaylaştıracak veya zorlaştıracaktır. Adalet sistemi içinde hazırlık soruşturmasının belli kriterlere göre gizli yapılması, bu safhada yapılan çalışmalarda somut ve maddi delillerin elde edilmesi belki de adli soruşturmanın en önemli safhasını teşkil etmektedir.

Yılların deneyim ve kazanımları bize göstermektedir ki yeni teknolojik gelişmelerle birlikte elde edilen “teknik yöntem ve çalışma sisteminin, suçlular veya potansiyel suçlularca da bilinmesi” olayın çözümünde ve suçluların yakalanmasında polisin işini çok daha  zorlaştırdığı bir gerçektir.

GİRİŞ 

Açıklanan her olay analizi, bir sonraki olayın çözümüne çeşitli açılardan etki edecektir. Çeşitli ulusal kanallarda “ip ucu, kanıt peşinde, parmak izi gibi programlar”ın  yapılmasının bir çok açıdan irdelenmesinde yarar görmekteyiz.Yapılan program içeriklerine bakıldığında, meydana gelmiş bir olayın başından sonuna kadar mizansen olarak anlatılmakta, olayın nasıl işlendiği, inceleme ve soruşturma ekiplerince yapılan faaliyetler enine boyuna anlatılmaktadır. Bunun izleyicilere ne faydası vardır değerlendirmesinde, olumlu ve olumsuz yanlarının olabileceğini söylebiliriz.

Halkın haber alma özgürlüğü, hukuk devletinde kişilere sağlanan önemli haklardan birisidir. Haber alma ve yayınlama özgürlüğü, basın özgürlüğünü de beraberinde getirmektedir. Ancak, bir olayla ilgili haberin yayınlanması veya haber olarak verilmesi ve bunun belli hukuki ve etik kriterlere göre yapılması, toplumsal barışın sağlanması açısından önemlidir.

Bir suçun, çok küçük bir delilden aydınlatılması ve olay yerinde bulunuş şekli, inceleme ve soruşturma yöntemlerinin sadece ilgililerce bilinmesinin faydası ile halkın, potansiyel suçlu veya suçlularca bilinmesinin yarar ve sakıncaları bu makalede çeşitli açılardan incelenmeye çalışılacaktır. 

POLİS – MEDYA İLİŞKİLERİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ; 

Kamu düzeni ve güvenliğini sağlayan polis örgütü ile halkın ülkedeki olaylardan haber almasını sağlayan medya kuruluşları sonuç olarak birlikte kamu hizmeti sunmaktadırlar.Bu nedenle polis örgütü ile medya arasında işbirliği ve yardımlaşma bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır.Medya, polis örgütünü ve gerekliliğini halka tanıtmalı, olayları nesnel olarak ele almalı ve polisteki teknik ve olumlu gelişmeleri de halkın bilgisine sunmalıdır.

Yapılacak açıklamalarda, bilerek veya bilmeyerek yazılı veya görsel basında suçun nasıl işlendiği, yöntemi ve kullanılan suç vasıtaları gibi suç işleniş yöntem teknik ve araçları hakkında çeşitli bilgiler verilmektedir. Bu konu bir çok açıdan suç işlemeye meyilli olanlara cazip veya yol gösterici olabilecektir.Bu konunun toplum bilimcileri ve çeşitli uzmanlarca akademik ve çeşitli çevrelerde devamlı şekilde tartışıldığı bilinmektedir.Bu tartışma ve yorumların etkilerine kısaca değinmek istiyorum; 

1- Olumlu  Etkileri

a-Yapılan yayınlar ve açıklamalar, toplumda ne tür suçların işlendiği, nedenleri ve önlenmesi hakkında bir çok mesaj verilmesi.

b– Olayın çözülmesi neticesinde adaletin tecelli etmesi, adalet ve güvenlik güçlerine karşı toplumda güvenin artması.

c-Güvenlik personeli açısından olay değerlendirildiğinde, suçla mücadelede ki başarı, teknik yöntem ve soruşturmanın boyutlarını değerlendirmede yardımcı olabilecektir. Güvenlikpersonelinin yapmış olduğu teknik ve hukuka uygun soruşturmalardan olayın çözümündeki başarının kendine olan güvenini arttırması,

d-Olay yerini koruma bilincinin oluşması, delilden sonuca gidilmesinin önemi ve polis-halk işbirliğinin olumlu yönde  gelişmesi,

e-Halkın, teşkilatımızın çalışma disiplini ve teknolojisi hakkında bilgi edinmesi…  

2-Olumsuz Etkileri 

a-Yapılan  yayınlarda, bu tür olay veya suçların toplum içindeki varlığı ve oluş şekli, toplumda korku ve  psikolojik olumsuzluklara sebep olması,

b-Suç işlemeye meyilli potansiyel suçluları özendirici ve suç işleme tekniğini öğretici özelliğinin olması,

c-İşlenecek bir suçta “delil bırakmadan suç nasıl işlenir” bilgilerinin suçlularca öğrenilmesi neticesinde, güvenlik güçlerince yapılacak araştırma-soruşturma ve inceleme çalışmalarda daha az delil elde edilmesi ve olayın çözümünde daha çok zaman kaybına neden olunması,

d-Güvenlik güçlerinin olaylara müdahale, kullandığı teknik ve yapmış olduğu çalışmaların legal ve illegal güçlerce bilinmesi,

e-Olayın çözümsüz kalmasının halk üzerinde oluşturacağı olumsuz etki ve adaletin sağlanamaması veya gecikmesine sebep olması,

f-İllegal suç örgütlerinin internetteki sitelerinde, yapılan bu program veya açıklamalardan elde edilen bilgi ve tekniklerin yayınlanması, eğitimlerinde kullanılması,

g-Güvenlik güçlerini, profesyonelce işlenecek suçlarda değişik alanlara veya farklı şüpheli kişilere yönlendirmesi… 

KAMUOYUNA YAPILACAK AÇIKLAMALAR İLE İLGİLİ BAZI YASAL DÜZENLEMELER

a.Basın Kanunu 

Madde 30 –Ceza kovuşturmalarına ait talep ve iddianamelerle kararların ve diğer her türlü vesika ve evrakın aleni duruşmada okunmasından, hazırlık ve ilk soruşturmalarda takipsizlik veya yargılamanın men`i, tatili veya düşmesi kararı verilmesinden önce yayınlanması yasaktır.

Ceza kovuşturmasının başlaması ile hükmün kesinleşinceye kadar hakim ve mahkemenin hüküm, karar ve işlemleri hakkında mütalaa yayınlamak yasaktır.  

b.Yakalama, Gözaltına Alma Ve İfade Alma Yönetmeliği 

Madde 26-Suçluluğu bir yargı hükmüne bağlanana kadar kişinin masumiyeti esastır ve hazırlık soruşturması gizlidir. Bu nedenle  soruşturma safhasında gözaltındaki bir kişinin “suçlu “ olarak kamuoyuna duyurulmasına, basın önüne çıkartılmasına, yer gösterme gibi soruşturmaya ilişkin işlemlerin basın önünde veya iştirakiyle yapılmasına, kişilerin basınla sorulu cevaplı görüştürülmelerine, görüntülerinin alınmasına,teşhir edilmelerine sebebiyet verilmez ve soruşturma evrakı hiç bir surette yayımlanamaz .

Kolluk kuvveti faaliyetlerinin kamuoyuna duyurulması amacıyla yakalanan kişilerin kimliklerini ihtiva etmeyen olay bilgileri, basın bildirisi şeklinde ve yetkili birimler  tarafından kolluk kuvvetlerinin basına bilgi vermelerine ilişkin özel mevzuat hükümleri dikkate alınarak basın-yayın organlarına bildirilebilir. 

c.İl Emniyet Müdürlükleri Kimlik Tespit Ve Olay Yeri İnceleme Şube Müdürlüğü Kuruluş, Görev Ve Çalışma Yönetmeliği

Madde 22- Olay yeri inceleme çalışmaları tam bir gizlilik içinde yapılır. Çalışmaların seyri, alınan sonuçlar ve inceleme konularının geliş-gidişleri hakkında bilgiler, düzenlenen ve gelen ekspertiz raporu örnekleri, ilgili ve yetkili makam ve kişiler dışında hiç bir yere veya kişiye verilmez.

Ancak basın ve kamuoyunun yanlış bilgilendirilmesini önlemek ve bu suretle halkın Devlet otoritesine, güvenlik ve diğer görevli birimlere olan güveninin zedelenmesini önlemek için Şube Müdürü, Olay Soruşturma veya Olay Yeri İnceleme sorumlusu ilgili makamın yazılı izni ile basın ve televizyon aracılığıyla kamuoyuna bilgi verebilir.

Belirtilen görevlinin vereceği bilgiler olayın aydınlatılması, fail ve faillerin belirlenmesi veya yakalanmasını engelleyici nitelikte ve teknik hususları içermez.

d.Emniyet Teşkilatı Parmak İzi Teknik Hizmetleri Yönetmeliği 

Madde 51 –Parmak izi ve Teknik Fotoğraf hizmetleri gizlilik içerisinde yapılır. Çalışmaların seyri, alınan sonuçlar, ekspertiz raporu örnekleri, arşivlerdeki bilgiler parmak izleri alınanlara ait fotoğraflar ilgili ve yetkili makama ve kişiler dışında hiç bir yere veya kişiye verilmez. Defter ve formlar yetkili Amirin yazalı izni olmadan birimden dışarı çıkarılamaz.

Defter ve formların usulüne uygun tutulması, kullanılması ve saklanmasından ilgili memurla birlikte sıralı amirler de sorumludur. 

d. Emniyet Genel Müdürlüğü Merkez Ve Bölge Kriminal Polis Laboratuarları Teknik Hizmet Yönetmeliği 

Madde 21 – Laboratuar çalışmaları tam bir gizlilik içerisinde yapılır. Çalışmaların seyri, alınan sonuçlar ve inceleme konularının geliş-gidişleri hakkında bilgi ve laboratuar bölümlerince düzenlenen Ekspertiz Raporu örnekleri, ilgili ve yetkili makam ve kişiler dışında hiç bir yere veya kişiye verilemez. 

……… 

Unutulmamalıdır ki meydana gelen her olay kendi mecrasında önemlidir. Kamu oyunun doğru aydınlatılmasının yanında mağdurun mağduriyetinin giderilmesi, sanıkların yakalanması ve adaletin tecellisinde, araştırma ve soruşturma çalışmalarıyla beraber olay yerinde toplanan delillerin suç sanıkları ile irtibatlandırılması ve delillendirilmesi ayrı bir öneme sahiptir.Bu sürece etki edecek her faktörün teşviki veya önlenmesi çalışmaları, sonuca olumlu veya olumsuz olarak  etki edecektir. 

SONUÇ

İnsanımız, polisin yapmış olduğu faaliyetlerde, insan haklarına saygılı, haklarını koruyan, mahkeme kararı olmadan medyaya bilgi vermeyen bir tutum sergilemesini beklemektedir.Bu durum polis-halk işbirliği ve toplum destekli polisin en önemli aşamasını oluşturacaktır.

Halkın haber alma hakkı ve basın özgürlüğü, gelişmiş ülkelerde olduğu gibi yasal ve etik açıdan yeniden değerlendirilmelidir. Hazırlık soruşturmasının gizliliğinden dolayı, hazırlık soruşturmasına ilişkin araştırma, soruşturma, inceleme ve değerlendirme sürecinde işlemlerinin belirlenen kriterler içerisinde yürütülmesi bir gerekliliktir.

Olayla ilgili yapılan araştırma, soruşturma ve teknik inceleme, elde edilen delillerin özellikleri ve soruşturma hakkında detay bilgi verilmemesi, yapılan açıklamalarda “iz ve delillerden” aydınlatıldı gibi daha genel ifade ve bilgilerin kullanılması, hem halkı aydınlatacak hem de daha sonraki olaylarda polisin yapacağı çalışmaları olumsuz olarak etkilemeyecektir.

Hukuk devletinde, devlet ve organları, hukuka ve insan haklarına uygun hareket etmek zorundadır. Topluma hizmet vermek amacıyla kurulan tüm kurum ve çalışanlarında “Herkes kendini hukuki ve vicdanı hesap verme yükümlülüğü altında görürse” bir çok olumsuzluğun da önüne geçilmiş olacaktır.