ÇOCUK ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜNCE ANKARA SOKAKLARINDAKİ MADDE BAĞIMLISI ÇOCUKLARA KESİTSEL BİR BAKIŞ

            İLİMİZDEKİ MEVCUT SAYISAL DURUMLARI    :

            2002 Yılı başı itibariyle çocuk alanında hizmet veren Kuruluşların kayıtları taranarak, sokak çalışmaları yöntemi ile ulaşılabilen çocuk sayısı (200) civarındadır. Ulaşılamayan çocuk sayısınında yaklaşık (200) civarında olduğu tahmin edilmekte olup, İlimizde yaklaşık olarak (400) çocuk olduğu varsayılmaktadır.

 2002 Yılı verileri itibarı ile:

*Beypazarı ilçesinde (27) çocuk,

*Çubuk ilçesinde (18) çocuk,

Merkezdeki duruma bakınca;

*Sincan ilçesinde (20) çocuk,

*Etimesgut ilçesinde (20) çocuk,

*Keçiören sınırlarında (50) çocuk bulunduğu, (Gündüzleri Ota Parkı civarında, geceleri boş bulunan iş hanının bodrum katında)

*Çankaya ilçesi başta olmak üzere Altındağ – Mamak ve Yenimahalle ilçelerinde sokak çocuklarının yoğun olarak gruplar halinde yaşadıkları gözlenmiştir.

            Diğer ilçelerdeki çocukların sayısal durumları ile ilgili her hangi bir net bilgi bulunmamaktadır            

            YAŞADIKLARI VE BARINDIKLARI YERLER        : 

Etimesgut ilçesinde şuanda boş olan bir konutta yaşadıkları,

Yenimahalle İlçesinde; Karşıyaka mezarlığı, Eski Terminal binası, AOÇ içi, eski boş binalar ve kullanılmayan hurda araçlar içerisinde yaşamaktadırlar.( hurda ve kağıt ardiyeleri ile barınma ve maddi kaynak açısından iletişim halinde oldukları bilinmektedir.)

            Altındağ İlçesinde ise Ulus-Hacıbayram Cami civarları en yoğun bölge olarakda Gençlik Parkı içi ve yakınındaki  stadyum,tren istasyonu, boş vagonlar,Çinçin ve At pazarı doğal bölgeleri olup, sebze halleri civarında barınmaktadırlar.

            Mamak İlçesinde ise Hastane, park, bahçeler,pazar yerleri, çöp istasyonları, hurda ve kağıt ardiyeleri, okul civarları olarak gözlenmektedir.

            En yoğun olan bölgemiz Çankaya sınırlarına bakıldığında ise Dikmen bölgesinde boş gecekondular, kum ve taş ocakları içi, kağıt ve hurda ardiyeleri, hal, pazar yerleri, boş konut ve araçlar, ATM içleri, park ve bahçeler, alkol tüketilen merkezler ve bar civarlarıdır.

            Genel olarak bu çocukların kentsel dağılımına bakıldığında İlçelerde dere boylarında, park ve bahçelerde, ıssız, sessiz ve izbe mekanlarda izole olarak yaşamaktadırlar. Merkezde; çöp istasyonları, mezarlık içi ve çevreleri, hurda ve kağıt ardiyeleri, kalabalık mekanlar,alkol kullanılan mekan yakınları, okul, sebze hali, stadyum, otobüs terminalleri ve tren garları,trafik yoğunluğu olan kavşaklar, boş sahipsiz binalar ve eski terk edilmiş araçlar  v.s. şeklindedir.

            ÇOCUĞU OLUMSUZ SÜRECE İTEN NEDENLER      :    

1-EKONOMİK NEDENLER

Yoksulluk- İşsizlik- Vasıfsızlık-Kentsel yetersizlikler(Sosyal konut yokluğu, konut darlığı, konut yetersizliği, sık ev değiştirme, oyun alanı yetersizliği, boş zamanları değerlendirme yetersizliği, kurumlaşma yetersizliği, sahipsiz bina ve araçların korunmaması) Göç (Çingene yaşam biçimi) sonucu kentlere adaptasyon zorlukları, Endüstriel yapılanma çelişkileri (çalışanların kadın yada erkek ağırlıklı olması)

2-TOPLUMSAL NEDENLER

Sokaktaki çocuğa yönelik eğitimsizlikten kaynaklı toplumsal davranış bozukluğu,sokağın ve çocuk alanına hizmet veren ortamların (kuruluşların) çekiciliği  , toplumsal davranışın sokağı cazip hale getirmesi, (çocuklara para vermek-sokağın sınırsız ve kontrolsuz özgürlüğü)

Çocuk alanında görev yapan kişilerin yaklaşımları, hızlı, hazırlıksız kültürel çözülme, bozuk toplumsal alt kültürler, çetelerin oluşması ve çocuğu zorla sakağa çekiş (fuhuş-hırsızlık v.b.)

3-  AİLEVİ NEDENLER

            Anne-baba ve  çocuk arasındaki yaş farkı, parçalanmış aileler

(Boşanma-Ölüm), Anne-Babanın madde kullanımı, bağımlılığı aile içi şiddet, ihmal ve istismar, anne-babanın güdülenme ve eğitim eksikliği,

anne-babanın yetemeyeceği kadar çocuk sahibi olması, aile bireylerinde görülen sağlık proplemi, anne-babadan birinin cezaevine girmesi, anne-babadan birinin fuhuş sektörüne girmesi, alt kültür egemen aile modeli (Çingene v.b),ailenin çocuğu, suç davranışına yada çalışmaya itmesi,

Ebeveyn rol çatışması (anne egemen olma) ve  üvey ebeveyn sorunları

4-     BİREYSEL NEDENLER

İyi yada farklı yaşam isteği, fazla tüketme eğilimi, çocuğun sağlık problemleri (özürlü v.s.), kültürel arayış, oyun arayışı (İnternet Cafe v.b.) çevresel değerleri keşfetme isteği, suç davranışı eğilimleri, basın-medya etkileri, livata, tecavüz veya fuhuş yapmaya maruz kalıp kaçma, akran arayışı ve olumsuz edimler kazanma, kardeş kıskançlığı,  aileyi    sahiplenme

isteği üzerine çalışma, ergenlik problemleri, çevre uyumsuzluğu, çalışmaktan yada fiziksel gelişimden kaynaklı rol çatışmaları

SOKAKTAKİ ÇOCUK PROFİLLERİ                                          :

            SOKAKTA ÇALIŞAN ÇOCUK :

Herhangi bir nedenle ailesine ekonomik katkı sağlamak amacıyla, okuldan artan zamanında yada hiç okula gitmeden tüm zamanını sokakta her türlü riske açık olarak para kazanmaya çalışan çocuk.

SOKAKTA DİLENEN-DİLENDİRİLEN ÇOCUK :

Ailenin kendi isteği ile yanında yada bağımsız olarak para kazanmak

amacıyla çeşitli şekillerde para kazanmak amacıyla dilendirilen çocuk. Bu çocukların dönem dönem aileleri tarafından yabancı yetişkinlere dilendirilmek amacıyla kiraya verildikleri gözlenmektedir.

TERK ÇOCUKLAR :

İstenmeyen yada gayri meşru ilişkilerden doğan ebeveynin kendi isteği ile ve korumasız olarak terk ettiği çocuklardır.

SUÇA İTİLMİŞ ÇOCUKLAR :

Bu gruptaki çocuklar bir çok nedenlerle suça itilmektedirler. Rehabilite edici önlemler alınmadığı takdirde suç davranışlarının içeriği büyüyerek pekişmekte ve geleceğin suçlu gruplarını oluşturmaktadırlar.

SOKAKTA YAŞAYAN MADDE BAĞIMLISI ÇOCUKLAR:

Yukarıda saydığımız nedenlerden her hangi biri veya birkaçı kapsamında çocuklar öncelikli olarak başlangıçta gündüzleri sokakta korumasız olarak kalmakta ilerleyen dönemlerde eve geç gitmelerle başlayan ve sonrasında tamamen ailesinden, sosyal çevresinden, okulundan kopmuş ve madde kullanan sokağın çocuğu olmuş konuma gelmektedir.

Sokak sürecine başlayan bir çocuk, öncelikli olarak sokakta yaşayan

evsiz yetişkinler tarafından istismar edilmektedir. (Tecavüz-Hırsızlık v.b)

Sokak sürecine başlamış çocuklar,  kentlerin mevsimsel çekiciliği, renkliliği, sınırsız ve denetimsiz bir özgürlük sunması oranları ile doğru orantılı olarak yoğunlaşmaktadır.

Çocuklar maddeyi (Bally-Tiner) üşümemek, açlık hissini, geçmişte

yaşanılmış kötü bir deneyimi  bastırma, halüsülasyon görme isteği, rahat, özgür, utanma duygularından arınmış kişi konumuna gelme isteği ve en önemlisi saldırma isteği öncesi cesaret ve güç kazanmak için kullanmaktadır.  

Kullanılan madde (Bally-Tiner) içerik olarak, kimyasal zehir hammedesi olan “Toluen, Hegzan” ihtiva etmektedir. Gelişmiş toplumlarda “Toluen’in” yapıştırıcı sanayiinde katkı maddesi olarak kullanımı yasaklanmış durumdadır, “Toluen maddesi” tarım alanlarında kullanılan bazı kimyasal zehirlerinde katkı maddesidir.

Toluen,  insan vucuduna girdiğinde merkezi sinir sistemi üzerinde uyuşturucu ve uyarıcı etkileri olduğu tespit edilmiştir.

Çocuklar; Bally’i poşete dökmek süreti ile önce nefesi ile ısıtıp gazlaşmasını sağlayıp, gazlaşan Toluen’i ağız yolu ile çok ender ve acil durumlarda burun yolu ile bünyelerine almaktalar ve bağımlılık oranına göre de etki evreleri değişkenlik arzetmektedir.

Çocuklar; tiner’i şişeden, kıyafet içine sürmek yada kumaş içerikli bilekliklerine sürmek ve koklamak yolu ile almaktadırlar.

Çocuklar madde kullanımına, bir arkadaşın tavsiyesi, teşviği (eşit konumda olma isteği)  ile başlarlar.

            Bally kullanımının günlük (10) kutuya kadar ulaştığı gözlenmiştir.

SOKAKTA YAŞAYAN MADDE BAĞIMLISI ÇOCUKLARIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

Öncelikle, kullandıkları maddenin kokusu üstlerine sinmiştir, kullanılan madde ellerine, ağız kenarlarına kıyafetlerine yapışmıştır ve bu maddeden kurtulmak  için ellerinde ve ağız kenarlarında deri soyulmaları görülür. Kıyafetleri özensiz ve kirlidir, uzun süre yıkanmadıklarından ve sürekli olarak açık havaya çıkmak ihtiyacı duyduklarından, ciltleri koyu renklidir.

Göz odaklama kaybı, algı bozukluğu, yüksek sesle konuşma, boynunu tutma zorluğu, denge kaybı, sürekli olarak burunlarını çeker

konumdadırlar.

Hayal aleminde yaşarlar, toplumsal değer yargıları ve doğrularından uzaktırlar ve mevcut sisteme kafa tutar konumdadırlar.

Dışardan gelecek cinsel tacizlerden ve soğuktan korunmak için kat kat giyindikleri, kollarındaki falçataları göstermemek için sürekli olarak uzun kollu giyindikleri gözlenmiştir.

Sokakta yaşayıp madde bağımlısı olan çocuklar, suç kavramını çok bilmezler her şeyin kendilerine ait olduğunu düşünürler ve sürekli olarak üzerlerinde önceleri korunmak amacıyla sonları ise saldırma amacıyla delici-kesici aletleri taşırlar.

Kullanılan maddeden kaynaklı halüsülasyon, algı bozukluğu, görme kaybı ve üzerinde taşıdığı delici-kesici aletler bir araya gelince vatandaşlarında bu tür çocuklar hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıklarından, iletişimleri ölüm ile sonuçlanabilmektedir. Suç işleme esnasında madde bağımlısı çocuklarda bilinç açık konumda değildir.

            BU ALANA YÖNELİK HİZMET VEREN KURUMLAR

Bu alana yönelik hizmetler; toplum odaklı, aile odaklı, çocuk odaklı, sorun odaklı olarak yürütülmektedir.

ÇETEM  ( Ankara Valiliği Çocuk Eğitim Ve Tedavi Merkezi)

Gündüzlü ve yatılı olarak hizmet vermektedir, müracaatcısını okullardan, kendiliğinden gelmek suretiyle ve kuruluşlardan ön çalışma yapıldıktan sonra kabul etmektedir. ( Son iki günde madde kullanmamasını şart koşmaktadır)    

Maddeden arındırma çalışmasında yüksek başarı elde etmekte ancak sokaktan çekme sürecine yönelik bir çalışma  içerisinde olunmadığından madde bağımlısı olup sokakta yaşayan her hangi bir çocuğa yönelik tam başarı sağlanabildiği görülmemiştir.Şuanda uygulama kapasitesinin 8 çocuk olduğu bildirilmektedir.                           

SHÇEK ULUS ÇOCUK VE GENÇLİK MERKEZİ

Gündüzlü, öz bakım, sosyal beceri kazandırma  ve sosyal destek olma yönünde bir hizmet sunumu yapmaktadır. Fiziksel yetersizlik, güvenlik problemleri nedeniyle madde bağımlısı olup sokakta yaşayan çocuklara yönelik, sokaktan çekme ve maddeden arındırma çalışmalarında istenilen başarıya ulaşılamamaktadır. Belirlenmiş bir kapasitesi olmayıp Açık Kapı Sistemiyle çalışmaktadır.

SHÇEK FATMA ÜÇER ÇOCUK VE GENÇLİK MERKEZİ

Gündüzlü, öz bakım, sosyal beceri, kazandırma ve sosyal destek olma, ergenlik problemlerinin çözümü yönünde bir hizmet sunumu yapmaktadır. Fiziksel yetersizlik, güvenlik problemleri nedeniyle, madde bağımlısı olup sokakta yaşayan çocuklara yönelik sokaktan çekme ve maddeden arındarmaçalışmalarında istenilen başarıya ulaşılamamaktadır. Belirlenmiş bir kapasitesi olmayıp Açık Kapı Sistemiyle çalışmaktadır.    

SHÇEK BEHİCE EREN ÇOCUK VE GENÇLİK MERKEZİ

Yakın bir tarihe kadar yetişkin evsizlere yatılı olarak hizmet vermekte iken şuanda da koruma altında bulunan kız çocuklarına hizmet vermesi düşünülmekte olduğundan madde bağımlısı çocuklara yönelik hizmet sunumundan ayrılacak konumdadır.

BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ ANKARA SOKAKLARINDA ÇALIŞAN ÇOCUKLAR MERKEZİ

Ankara sokaklarında çalışan çocuklara gündüzlü olarak hizmet vermekte ve madde bağımlısı olup sokakta yaşayan çocukları kabul etmemektedir. Belirlenmiş bir kapasitesi mevcut değildir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1-    Evsiz yetişkinlere yönelik gece barınakları oluşturulması

2-    Sağlık Bakanlığınca ergenlik sorunlarının çözümüne yönelik

adölasan çalışma merkezlerinin artırılması,

3-    Adalet Bakanlığınca suç davranışının pekişmemesine

yönelik Rehabilitasyon Merkezleri oluşturulması

4-    Milli Eğitim Bakanlığınca Rehber Öğretmenlerin koruyu

önleyici kapsamda aile odaklı hizmet sunumuna başlaması

5-    Ekonomik yetersizlikten hukuk hizmeti alamayan çocuklara

yönelik Hukusal Hizmetler Bürosunun oluşturulması,

6-    ÇETEM’in maddeden arındırma çalışmasının yanında

sokaktan çekme sürecine yönelikte çalışmalar başlatması

7-    SHÇEK tarafından gece barınakları ve çocuk sığınma evleri

oluşturulması.

8-    Reşit olmayıp  fuhuşa itilmiş çocukların rehabilitasyonuna

yönelik SHÇEK tarafından merkezler oluşturulması

9-Basın-Yayın kuruluşlarının kayıp çocukların bulunmasına   yönelik toplumsal içerikli proğramlar yapması

10-Valilik Makamının sokakta çalıştırılan çocuklara yönelik velileri bağlayıcı karar alması (T.C.K’nın 526.Maddenin çalıştırılması)

11-Bu alana hizmet veren sivil toplum kuruluşlarının desteklenmesi

12-Bu alana hizmet veren kuruluşların koordinasyonunu sağlayacak bir merkezin oluşturulması

13-Belediyelerin çocuklara yönelik hizmet çeşitliliğini artırması

14-Gençlik Spor Müdürlüklerince,  ekonomik düzeyleri yetersiz olan kesimlere ücretsiz olarak sportif faaliyete imkan sağlanması.

15- valilik makamının çocuk alanına personel, kurum ve teknik desteğini artırması.   

İlimizde sokakta yaşayıp “Madde Bağımlısı” olan çocuklara yönelik bir kurumlaşma yetersizliği ve mevcut kurumlarda da teknik yetersizlikler, koordinasyon eksikliği çalışma planlarının belirsizliği hizmet aksamalarına ve mevcut çocuk sayısının geometrik artışına cevap verememesi nedeniyle sorun alanının  bu artışla birlikte problem büyümekte ve çözümsüzlüğe doğru gittiği gözlenmektedir. 

Bu konuda yasal sorumluluğu bulunan kuruluşların ivedilikle yeniden yapılandırılması ve sorun alanına yönelik hizmet sunumunun etkinleştirilmesi gerekmektedir.

-6-