Abdullah BOLCU

     1.Sınıf Emniyet Müdürü

     Genel Müdür Yardımcısı

     Trafik Hizmetleri Başkanı

TRAFİK GÜVENLİĞİ SORUNU NEDİR?

Trafik sorunları genel olarak ülkelerin gelişmişlik düzeylerine paralel bir görünüm sergilemektedir. Her yönü ile gelişmekte olan ülkemizde de, diğer gelişmekte olan ülkelerdeki gibi, trafik güvenliği sorunları ile benzerlikler bulunmaktadır.

Gelişmiş ülkeler, trafik güvenliğini azaltan nedenleri; gözlem, anket, istatistik, analiz gibi bilimsel yöntemler kullanarak tanımlayıp, alınması gerekli önlemleri belirlemektedir. Böylece bir dizi önlem ortaya konulmakta ve bunların model olarak tüm dünyada uygulanması için literatürde yer verilmektedir.

Ancak literatürdeki bu önlemler, bazı sosyal ve ekonomik zorluklar nedeniyle her zaman aynı düzeyde uygulanamamaktadır. Örneğin ülkemizde halen çeşitli gerekçelerle kırsal kesimden büyük şehirlerimize yaşanan göçlerle ortaya çıkan çarpık kentleşme sorunuyla, trafik alt yapısı bakımından da yeterince mücadele edilememektedir.

Kentlere göçün belirli bir süreç ve program dahilinde olmaması yanında, yük ve yolcu taşımacılığının %95 civarında karayolu ile yapılması, yol üzeri ve yol dışı park alanları, semt otoparkları veya bina altı otoparkların imar planları ile düzenlenmemiş olması, iyi planlanmamış kentsel doku, dar ve akımı çekemeyen cadde ve sokaklar, toplu ve raylı taşım yerine bireysel ve organize edilemeyen taşıma nedeniyle sürekli yaşanan “dur-kalklar” ile şeritlerin daha az akım geçirmesi, hatalı ve kapasiteyi düşüren şerit kullanımı gibi alt yapısal sorunları çözebilmek veya trafiğe rahat bir nefes aldırabilmek için, trafik yöneticileri tarafından ekonomik maliyeti düşük çözümler üretilerek, kent içi trafik düzeni ve güvenliğini artırıcı önlemler uygulanmaya çalışmaktadır.

TRAFİK KURALLARINA UYUM DÜZEYİNİN ARTIRILMASI

Ekonomik hayatın sürekli gelişmesi, genç nüfus sayısının artması, yaşam standardının yakın zamana kadar büyük bir hızla yükselmesi, ikinci araç edinme eğiliminin artması, trafik güvenliğinin diğer sosyal sorunları arasındadır.

Bir çoğumuz tarafından önemsiz kabul edilen trafik kural ihlalleri, her yıl  400.000 kazanın meydana gelmesine ve bu kazalar sonrasında, sadece kaza yerinde 3000 (azalıyor olmakla birlikte) civarında insanımızın ölmesine neden olmaktadır. Kaza nedenleri incelendiğinde; yol kullanıcılar tarafından çok basit olarak kabul edilen ve “Daha önce de ihlal ettim, bir şey olmadı?” şeklinde inanılan “sözde önemsiz” kuralların, ihmal veya ihlal edilmesinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Trafik kazasındaki her ölümün ardında; bir çok kereler kırmızı ışık veya  hız ihlali gibi kuralları, belki “ilk değil”, ancak “son kez” ihlal eden sürücülerin olduğunu bilmekte yarar bulunmaktadır.

Trafik kazalarının genel olarak 3 bileşeni vardır. Bunlar insan, yol ve çevresi ile araçtır. Bu bileşenlerden oransal payı en yüksek olanı, doğal olarak insandır. Çünkü araç o’nun kullanımındadır, direksiyonda o vardır, ihmal veya ihlal sorumluluğu o’na aittir.

Sorun insan unsurundan kaynaklandığına göre, çözüm de insandadır. Tolerans, paylaşma, hoşgörü ve kurallara riayet şeklindeki sürücü tutum ve davranışları yaygınlaştırıldığı sürece, trafik güvenliği de aynı paralellikte artacaktır. Trafik alt yapısının çağdaş standartlara uygun hale getirilmesi, ilk yardım ve acil kurtarma hizmetlerinde iyileştirme, vatandaşlarımıza trafik kültürünün kazandırılması amacıyla uygulanacak eğitim süreci, suçla orantılı ceza sistemi ve yüksek teknoloji desteği sağlanmış denetim ve yönetim hizmetleri, trafik kurallarına uyum düzeyinin artırılmasında göz önüne alınması gerekli diğer etkenlerdir.

TRAFİK DENETİMLERİNİN, TRAFİK GÜVENLİĞİNDEKİ YERİ!

Ülkemizde trafik eğitiminin eksikliği, alt yapı hataları, yol ve çevresine ilişkin düşük standartlarda tasarım ve uygulamalar, halen yeterince  yaygınlaştırılamayan “acil yardım ve kurtarma hizmetleri”, trafik denetimlerinin önemini artırmaktadır. Dünya Bankası Kredisi ile yürütülmekte olan Karayolu İyileştirme ve Trafik Güvenliği-KİTGİ Projesi kapsamında elde edilen bilgi ve dokümanlar kapsamında; iyi planlanmış ve hedefleri bulunan trafik denetimlerinin, kazaları %30 oranında azalttığı trafik güvenliği literatüründe belirtilmektedir.

KİTGİ projesi kapsamında ve Trafik Araştırma Merkezi’nin tercüme yayınlarında, trafik denetimlerinden en etkin sonucun alındığı yöntemin; “Halkı bilgilendirerek” uygulanan denetim modeli olduğu anlaşılmıştır. Bu gerçekten hareket eden Başkanlığımız, trafik denetimlerine yeni bir yaklaşım getirmiş; tüm yol kullanıcılarının kurallar hakkındaki bilgi ve uyum düzeylerini artırmak amacıyla, onları “Denetimlerin yeri ve zamanı hakkında” bilgilendirmeye başlamış, hatta yol kenarlarına en çok ihlal edilen kural olan “Hız Limitleri”nin denetlenmesinde yararlanılan radarlara ilişkin “DİKKAT RADAR” levhaları  dahi konulmuştur. Böylece sürücülerin “Algılanan Yakalanma Riski Duygusu” geliştirilerek, başta hızlı araç kullanma olmak üzere diğer ihlallerle mücadele edilmeye başlanmıştır. Bu model biraz daha genişletilerek, ülke çapında tüm radarların yerlerinin açıklandığı broşürler bastırılmış ve yol kullanıcılara dağıtılmıştır.

Başkanlığımızca her bölgenin ekonomik, kültürel, turizm, nüfus, trafik akımları ve yoğunluğu, araç kompozisyonu, taşıma türleri ile ana güzergah olma gibi değişik parametreleri dikkate alınarak,  kural ihlallerinin önlenmesine yönelik denetim planları hazırlanmakta ve il trafik birimlerimiz, bu planlar doğrultusunda hareket etmektedir.

Bu yöntemlerin işe yarar nitelikte ve “daha az kaza” hedefine yaklaşmamızda etkili olduğu, aşağıdaki istatistik verilerinden anlaşılmaktadır.

Sürücü belgesi sınıf sayısı 2001 yılı sonu itibariyle 14.767.116 iken, 2002 yılı ilk 7 ayı sonunda 14.776.151’e ulaşmış, % 1,97 oranında artış olmuştur.

Tescil edilmiş motorlu araç sayısı 2001 yılı sonu itibariyle 9.821.084   iken, 2002 yılı  ilk 7 ayı sonunda 9.889.063‘e ulaşmış, % 2,09 oranında artmıştır.

            Tüm bunlara rağmen, trafik kazaları açısından 2001-2002 yılları ilk 7 aylık dönemler değerlendirildiğinde ise, trafik kazalarında % -4,31 ölümlerde % -10,26 ve yaralanmalarda ise % -6,08 oranında azalma gerçekleşmiştir.

TRAFİK POLİS EĞİTİMİNİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Trafik personelinin mesleki bilgi birikimini geliştirmek, teknolojik yenilikleri takip edebilmesini, değişen ve gelişen şartlara kolay uyum göstermesini, vatandaşlarımızla daha iyi ilişkiler kurabilmesini sağlamak amacıyla, Eskişehir’de bulunan ve sadece trafik eğitimine tahsis edilmiş olan Trafik Polis Eğitim Merkezi’nde, yoğun bir eğitim faaliyeti sürdürmekteyiz. Bununla birlikte, eğitim formasyonu almış personelimiz aracılığıyla ve son derece düşük maliyetli, ancak kaliteli bir model olan “Yerinde Eğitim” yöntemiyle, 81 ilimizdeki eğiticilerimiz tarafından sürekli olarak personel eğitimleri yaptırılmaktadır.

KİTGİ projesi kapsamında trafik personelinin çağdaş trafik eğitimlerinden yararlanmasını sağlamak amacıyla hazırlanan “Teknik Şartname” Dünya Bankası’na gönderilmiştir. Esasen bu eğitim, ülkemizde hiçbir üniversite tarafından verilmeyen kaza incelemesi tekniklerini ülkemize transfer etmek ve trafik personelinin çağdaş denetim stratejileri ve kaza analizini öğrenmesini hedef almaktadır.

Yine ülkemizde ilk kez kaza analizi konusundaki kaynak sıkıntısını aşmak amacıyla, ABD North Florida Üniversitesi’nden 6000 sayfalık kitap ve doküman  temin edilmiş ve halen tercüme çalışmaları devam etmektedir. Bu kitapların tercümesi ile 1. aşama geçilmiş olacaktır. Bunların eğitim kitapları haline getirilmesi ve tüm trafik birimleri personelinin yararlanmasını sağlamak için 2 aşamaya geçilecektir. Merkez birimlerimize ulaşan hiçbir bilgi ve kaynağın, merkezde kalmayarak alandaki trafik personeline ulaştırılması bir “ilke” olarak kabul edilmiştir.

KİTGİ projesi kapsamında elde edilen deneyimler ışığında, yeni bir “Trafik Kontrolleri ve Şerit Daraltma Yöntemlerine İlişkin Yönerge” hazırlanarak “onay” için makama sunulmuştur. Böylece KİTGİ projesinin ülkemize olan ekonomik maliyeti,  tüm vatandaşlarımız için daha çok trafik güvenliğine dönüştürülecek ve kişi başına düşen fayda oranı artırılmış olacaktır. Yönergede trafik denetim programlarının hazırlanması esas ve usulleri ile trafik kontrollerinin yapılacağı alandaki uygulamalar, detaylı olarak ve resimleriyle birlikte açıklanmaktadır.

YOL KULLANICILARIN TRAFİK EĞİTİMİ

Trafik birimlerimizce, trafik güvenliği sorununda önemli rolü bulunan insan unsurunun, sorunun çözümünde de etkin olabilmesi amacıyla; eğitim faaliyetleri  düzenlenmektedir. Eğitsel amaçlı konferanslarda, Başkanlığımızca hazırlanmış olan “Konuşma Metinleri İle Yansı Ve Video Kasetler” kullanılmaktadır. Böylece, 250 adet güvenli sürücülük ve yaya güvenliğine ilişkin bilgiler standart bir şekilde ve ülke çapında, özel eğitim almış personelimiz tarafından verilmektedir.  Bu projenin uygulanmaya başladığı 2001 yılından günümüze kadar, 81 ilimizde 2 milyonu aşkın vatandaşımız bilgilendirilmiştir.

MEVZUAT ÇALIŞMALARI

Eğitim çalışmalarının yanı sıra, trafik mevzuatında da önemli değişiklikler gerçekleştirilerek, yasanın daha etkili ve caydırıcı hale getirilmesi hedeflenmiştir.  Mevzuattaki değişiklikle, sürücü belgelerinin geri alınması cezasının kapsamı genişletilerek,  hapis cezaları da dahil olmak üzere daha ağır cezalar öngörülmüş ve geçici olarak geri alma yetkisi trafik zabıtasına tanınmıştır. Bu sayede, trafik suçu işleyen bir sürücünün, anında ve etkili şekilde cezalandırılması sağlanmıştır.

Özellikle ticari amaçla faaliyet gösteren araç şoförlerinin karıştıkları  trafik kazalarının nedenleri arasında “uykusuz ve yorgun araç kullanma” önemli bir yer tutmaktadır. Bu sorunla daha etkin mücadele edebilmek amacıyla, şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapan ağır tonajlı taşıtlarda bulunan takograflara müdahale edenler, bu cihazı bozan, bozuk olarak kullananlara ve kullandıranlar ile bozuk olarak imal edenlere uygulanan cezalar artırılmıştır. Takograf cihazları ile şoförün seyahat süresince, kaç saat araç kullandığı, yaptığı hızlar ve sürücü belgesine ait diğer bilgiler, denetim personelimizce kontrol edilebilmekte ve kural ihlali belirlendiğinde gerekli ceza işlemleri yerine getirilmektedir.

TRAFİK GÜVENLİĞİNİ ARTIRMA YÖNTEMLERİ VE DENETİM

            2002 yılında Trafik Hizmetleri Başkanlığı olarak hedefimiz; yasadan aldığımız denetim görevini, personel ve ekipmanı en verimli ve fonksiyonel olarak kullanmayı sağlamak için bilimsel verilerden de yararlanılarak hazırlanan denetim programlarıyla,  ileri ülkelerde kullanılan teknolojik araç ve gereçleri envanterimize katmak ve son dönemlerde elde edilen olumlu gelişmeleri sürdürerek, daha üst düzeye  ulaştırmaktır.

Ancak trafik güvenliği, tüm bireylerin kurallara saygı göstermesi ve çözüm için ciddi ve özverili çaba göstermesiyle, ülkemiz gündeminde daha alt sıralara inecektir. Aksi taktirde trafik kazaları, tüm bireylere-topluma onulmaz zararlar vererek bizimle birlikte yaşayacaktır. Tercih bizim “ya trafik kurallarına uymayı bir yaşam biçimi haline getirerek, trafiği var olma nedenine uygun, ulaşım amaçlı kullanmak ya da elimizle yarattığımız bir ölüm makinesi haline getirmek”.

Trafik kazalarının tek  başına polisiye yöntemlerle önlenmesi ve hatta ortadan kaldırılması düşünülemez. Tüm yol kullanıcıların, buna yürekten  inanması ve trafik kurallarına uyma alışkanlığını kendi güvenlikleri için  istemeleri zorunludur. İleri ülkelerde yürütülmekte olan ve yüksek bütçeyi gerektiren “Trafik Güvenliği Kampanyaları”nın hedefi de budur. Yani yol kullanıcıların iç dünyalarında bir inanç yaratmak ve bunu davranışa dönüştürmektir.

Bugün de, bundan sonra da; trafik kazalarında yaşamını yitiren, sakat kalan ya da yaralananlardan hiçbiri, kaza anına kadar taraf olacağını  düşünmemiştir. Hepimiz yaya,  yolcu veya sürücü olarak bir şekilde trafikte yer almaktayız. Bu bakımdan,  “Bana bir şey olmaz!” düşüncesinden bir an önce kurtulup, güvenli bir trafik ortamı yaratılması, trafik kazalarının en aza indirilmesi için, Trafikte Sorumluluğu Paylaşmalıyız..