SES BANTINDA PROFİL

Bu çeviride Almanya’da Kriminal Büroda, Ses Analizi Şubesinde yapılan çalışmalardan bir bölüm ele alınmıştır, bu bölüm özellikle Türkçe açısından önemli olduğu için vurgulanmıştır.

Wiesbaden Federal Kriminal Bürosu (Bundes Kriminal Amt)’nun dil experleri ses ve diyalekt (lehçe) vasıtasıyla şantajcılardan ve teröristlerden suçlu profili çıkartıyorlar. Yapay olarak yükseltil-miş veya alçaltılmış sesler, sahte diyalektler ve vurgular bilim adamları için çekiciliği arttırıyorlar.[1]

Dr.Stefan Gfroerer tıp doktoru değil, buna rağmen bir çeşit adli tıpcı: O faili bilinmeyen şantajcıların ve teröristlerin bant kayıtlarını otopsi ediyor. Onun “Operasyon salonu” kesme (kayıt) odasıdır, anatomi (anlatım) vasıtası bir bilgisayar, temizleyicisiarka plan görüntülerini yok eden bir program. Asistanı anadili, bundan yola çıkarak bir konuşmacının diyalektindeki ses düzenini (ses sırasını) analiz ediyor ve bazen konuşmacının konuşmayı öğrendiği şehri (şehrin bölgesini) doğru olarak söyleyebiliyor.

Bir kaset çalar ile Gfroerer kayıtlı olanı tekrar hayata döndürüyor, sürekli olarak tekrar tekrar dinliyor. Aynı EKG çizgilerinde [Kardiogram (kalp atışı)] olduğu gibi, konuşmacının ses tellerindeki titreşimleri resmediyor. Bilinmeyen bir kişinin gırtlağından çıkan,ekrandaki spektrumda yer alan karakteristik çentikler parmak izi gibi sayılıyor.

SUÇLU SES PROFİLİ:

Konuşma niteliklerinden Gfroerer, bir suçlu profili ortaya çıkarıyor: Ses yankısı vasıtasıyla cinsiyeti, soyu (memleketi) ve yaşı(+/-5 yaş) saptıyor. Ses bazen,insanın kendisinden daha çok yaşlanabiliyor, her şeyden önce sigara içenlerde veya yüksek sesle bağırmayı sevenlerde. Diyalekt, kelime seçimi ve cümle yapısı “Sozilekt” (sosyal lehçe -sosyolekt) konuşmacının hangi halk tabakasından geldiğini ve eğitim derecesini açığa çıkarıyor. Kullandığı bilimsel terimler, hangi mesleği öğrendiğini açığa çıkarıyor.

12 Ekim 1991 günü bir adam devriye arabasını Niedersachsende sapa bir orman parkına çekmişti. Polis imdat’a “Eyi günler, Meier benim adım….” diyor ve arabası ile bir geyiğe çarptığını iddia ediyordu. Polis imdat memuru iki polise bu vazifeyi telsiz ile bildiriyor. Saatler sonra meslektaşlarına yönelik büyük bir arama başlatıyor. Faaliyet alanında, koltuklarında kan lekeleriyle boş devriye arabası duruyordu.

BKA’nın ses analizcilerinden biri içinde esrarengiz çağrıyı barındıran kayıtla, kulak tırmalayan ses bandını parazitsizleştiriyor. Polis imdat memurunun üstün (baskın) olan sesini hemen hemen sildi ve çağrıyı yapanın fısıltısını güçlendirdi. Bir saat sonraHannover ve Braunschweig alanında radyo ve televizyonlar bu kaydı yayınladılar. 20 kişiDietmar J.Er’in sesini tanıdı ve onun iki ağbisi 16 Ekim 1991 de tutuklandı. Onlar polisi ilk ihtarı yapmaksızın silahla vurmuş ve cesetleri gömmüşlerdi. Motif: Polise olan kin.

İngilizce konuşmasında “Ö” veya “Ü” yoktu.

Gfroerer “Konuşmacı ses bilimciyi aldatabilir- teorik olarak” şeklinde bir itirafta bulunuyor. Şantajcıların ve teröristlerin %15’i bunu deniyor, çoğu boşa çıkıyor. Bir çoğu sesini yükseltiyor ve iki yüzlülüğe dayanamıyor. Başkası kabare eğilimli yabancı şive (vurgu) ile konuşuyor.

Gerçek bir Amerikalıda “O” veya “U” olarak çıkması gereken ama konuşmacının ağzında hissetmeksizin, yalandan yapılan Amerikan vuruşlarıyla cam saflığında ortaya çıkan bir “Ö” veya “Ü” konuşmacının aldanmasını sağlıyor.

Dudaklarının arasında sürekli tükrük iplikleri oluşturan “B” “M” ve “W” harfleri şantajcıyı açığa çıkartır. Dudaklarının açılması esnasında hareket ederler, bunlar filtre edilmiş ses bandında hafif patlak (çatlak) olarak duyulur. Adam tükrüğü kalınlaştıran ilaç almalı.

Aynı şekilde “S” yi, keskin, tiz bir ıslık tonuna yükselten diş protezi kişileri açığa çıkarıcı bir rol oynayabilir. Yukarı gırtlağın önünde cızırdayan “Ş” arka taraftan çınlayan “Ş” den daha açık ses meydana getirir. Eğer konuşmacı peltek konuşuyorsa, şüpheli için halkın %5’i için soru işareti oluşuyor.

 Yılda 250 Olay

     Yıllık olarak faili bilinmeyen 250 olayda,Wiesbaden Federal Kriminal Bürosu “Yazı, ses, dil” branş bölümünde 4 fonetikci (Sesilimci) ve dilbilimci ses bandı üzerinde araştırma yapıyorlar. En sıklıkla dinleyiciler, şantaj olaylarında (%19), kaçırma ve öldürmelerde (%17) aynı şekilde uyuşturucu suçlarında (%13) araştırma yapıyorlar. Eğer telefon teröristlerinin soruşturulması gerekiyorsa, veya eğer çocuklara kötü muamele veya ırza geçmeler açıklanması gerekiyorsa suçlu profilleri sorgulanıyor.

Ses araştırıcılarının işi başından aşkın. İçlerinde araştırmacılardan bilirkişilik için rica edilen, 4 olaydan 3’ü red ediliyor. Bunların arasından, Almanya da yıllık esaslı 1500 bomba tehdidinden on tanesini araştırıyorlar. %1 ‘den %6 ya kadar tehditçi yakalanıyor.

Kısa konuşmalar konuşma araştırıcısı için güçlük sebebidir.

Can alıcı sınır: 20 saniye. Analiz edilen %95 ses bandı kayıtlarını telefon konuşmaları oluşturuyor. Telefon hatlarındaki 30 desibel yüksekliğe kadar vızıldayan mırıltının ses bantlarından silinmesi çok zor. Bunlar bununla beraber konuşmacının sesinin peltek olarak çıkmasını sağlıyorlar. Telefon hatları yüksek tonları yutuyor. Elektronik konuşma biçimini bozucular, konuşmacının sesini hemen hemen tanınmaz yapabilir.

Konuşmacı tanıyıcıları, konuşma mukayesesini bir bilgisayara yüklüyorlar. Rahatsızlık veren faktörleri filitreliyorlar, olabildiğince iyi bir şekilde. Ses ölçmesinde sadece temiz parçalar çekip çıkarılıyor. Ses titreşimlerini ölçmek için 120 milisaniye yeterli. Konuşma temposu hecelerde, saniyelere göre ölçülüyor.”ehm” (eeee…) veya “yani” gibi konuşma özellikleri sayılıyor ve istatistiki olarak değerlendiriliyor.

“DİYAFONETİK* SEMBOL YAZISI”

Dil bilimciler söyleneni bir “Diyafonetik sembol yazısı” içinde kaleme alıyorlar. Bunun yanında bir uluslar arası Alfabe de söz konusudur, aynı İngilizce sözlüklerde yer alan ses yazısı gibi. Bu “Diafonetik sembol yazısı” sürekli geliştiriliyor. Yeni sesler, yeni sembollerle gösteriliyor. Trier Üniversitesi içerisinde diyalektlerdeki yenilikleri barındıran bir Diyalekt Veri Bankası DRUGS (Bölgesel Konuşma Dili Veri Bankası) barındırıyor. Karakteristik kelimeler ses yapısına göre parçalara ayrılıyor ve bölgesel simgelerle cinslere ayrılıyor. Federal Kiminal Bürosunun konuşma cıtanıyıcıları aranan bir konuşmacının hangi bölgeden olduğuna emin değilseler, işte burası bir başvuru (arama) yeri olarak hizmet veriyor.