EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ HİZMET TAŞITLARI SÜRÜCÜLERİ

 

 

Mahmut OCAK[*]

 

            Emniyet Genel Müdürlüğü hizmet taşıtlarının sayısını, bunların da üçte birinin vardiyalı kullanıldığını düşünürsek, en az kırk bin personelimiz sürücü olarak görev yapmaktadır. Sürücülerimiz özelde tüm teşkilata ve öncü-koruma görevleriyle devlet büyüklerine, genelde sorumluluk alanında  bulunan herkese hizmet vermektedir. Yani konuya sadece sürücü personel açısından değil, daha geniş bakılmalıdır.

            Maalesef teşkilatımızda kimlerin, hangi şartlarda, hangi kurallar çerçevesinde taşıt kullanacağına dair yazılı hiçbir kural ve kaide yoktur. ‘Görev sırasında şoförlüğü geliştirmek’, ‘antifriz bölümüne motor yağı doldurmak’, ‘periyodik bakım yapılmamasıyla ağır hasar meydana gelmesi’, ‘kötü ve keyfi kullanım’, ‘hasarı cebinden karşılamak’ ve benzeri ifadelere yabancı değilsinizdir. Şehit ve gazilerimizi, sebebiyet verilen ölüm ve yaralanmaları da eklersek işin ciddiyeti ortaya çıkar.

            Bu bölümde; sırasıyla ilgili mevzuata, ordumuzda konuyla ilgili yapılmış çalışma ve uygulamalara, teşkilatımızdaki kadrolu şoförlere, panzer/zırhlı taşıt sürücülerine, ileri ve güvenli sürüş teknikleri eğitimine, şahsi kullanıma ve son olarak akla ilk gelen ve çoğaltılabilecek önerilere yer verilmiştir.

            İlgili Mevzuat

            Taşıt Kanununun 12/e. maddesinde “Resmi taşıtları sürebilecek kamu görevlilerinin belirlenmesi için gerekli esas ve usuller Bakanlar Kurulunca saptanır.” denilmektedir. Yönetici personel için düşünüldüğü anlaşılan 17.03.2006 tarihli Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usuller önemine binaen tam metin halinde aşağıda yer almıştır:

 

            “Madde 1–(1) Bu Esas ve Usullerin amacı, 5.1.1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanununa tabi olan kurumlarda kadrolu şoför veya görevli personel haricinde taşıtları sürebilecek kamu görevlilerinin belirlenmesine ilişkin esas ve usulleri tespit etmektir.

            Kapsam

            Madde 2–(1)Bu Esas ve Usuller, 237 Sayılı Kanuna tabi olan kurumları ve taşıtları kapsar.

            Dayanak

            Madde 3–(1)Bu Esas ve Usuller, 237 Sayılı Kanunun 12. maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

            Tanımlar

            Madde 4–(1)Bu Esas ve Usullerde geçen;

            a)Kamu görevlisi: Kanuna istinaden emir ve zatlarına, makam hizmetlerine veya görevin ifası için kendisine taşıt tahsis edilen kamu görevlilerini,

            b)Kanun: 5.1.1961 tarih ve 237 Sayılı Taşıt Kanununu,

            c)Kurum: Kanunun 1. maddesinde belirtilen bütün daire, teşekkül ve müesseseleri,

            ç)Taşıt: Kanun kapsamına giren, kurumun mülkiyetinde veya hizmet alımı suretiyle edinilmiş olan motorlu ve motorsuz bütün ulaştırma taşıtlarını, ifade eder.

            Genel Esaslar

            Madde 5–(1)Taşıtların kamu görevlilerince sürülebilmesinin genel esasları şunlardır:

            a)Kamu görevlisi, toplantı, keşif, sağlık hizmetleri, tahsilât, tebligat, arazide yürütülecek hizmet ve benzeri bir görev için görevlendirilmiş olmalıdır.

            b)Bu görevlendirmede taşıt kullanımı zorunlu olmalıdır.

            c)Kamu görevlisi, taşıtı sürmeyi kabul etmiş olmalıdır.

            ç)Kamu görevlisi gerekli ve geçerli sürücü belgesine sahip bulunmalıdır.

İkametgâha geliş ve gidişlerinde kullanım

            Madde 6–(1)İkametgâhının, görevli olduğu yerin belediye sınırları içinde olması kaydıyla, ikametgâhına geliş veya gidişlerinde taşıt tahsis edilebilen kamu görevlileri de 5. maddenin (c) ve           (ç) bentlerindeki şartları taşımaları halinde taşıtı kendileri sürebilirler.

            Zarar

            Madde 7–(1)Taşıtları süren kamu görevlilerinden kaynaklanan zararlar hakkında, 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 48. maddesine göre işlem yapılır.

            Diğer hükümler

            Madde 8–(1)Taşıtları sürebilecek kamu görevlilerinin taşıtları bizzat kullanması ile ilgili olarak;

            a)Taşıtın hangi makamın izni ile,

            b)Kim tarafından,

            c)Hangi görevlerde,

            ç)Hangi tarihte ve ne kadar süreyle,

            d)Nerede,

            e)Nasıl kullanılacağı,

            f)Bunlara ilişkin kayıtlar ile benzeri iç düzenlemeler kurumlar tarafından belirlenir.

            Yürürlük

            Madde 9–(1)Bu Esas ve Usuller yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

            Yürütme

            Madde 10–(1)Bu Esas ve Usulleri Bakanlar Kurulu yürütür.”

 

            Örnek olarak; bu mevzuat çerçevesinde bazı birimlerimizin Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliklerinde değişiklik yapılarak merkezde Genel Müdür, taşrada ise en büyük mülki amirden yıllık alınacak onay ile görevin gerektirdiği durumlarda hizmet taşıtlarının kullanılabilmesi eklenmiştir.    

            TSK’de Konuyla İlgili Uygulama ve Çalışmalar

            Askeri Taşıtların Kullanılması Esasları, Karayolu Ulaştırma Emniyeti ve Askeri Trafik Kontrol Hizmetleri Yönergesinde kimlerin hangi şartlarda taşıt kullanabileceği açıkça belirtilmiştir. Yazılı izne gerek olan ve olmayan şeklinde iki maddeyle içeriğini özetlemek gerekirse:

              a)Eğer eğitimi alınmış ve uygun sürücü belgesi varsa, birliklere ait özellikli taşıt ve iş makinelerinin kullanımında,

            Hizmet esnasında sürücünün taşıtı kullanamayacak hale gelmesi ve hizmetin aksayabileceği durumlarda,

            Alarm, yangın gibi durumlarda taşıtların tehlikeyi atlatma bölgesine intikalinde,

            Eğitim ve gösteri maksatlı özel alanlarda,

            Taşıtlar herhangi bir izne gerek olmaksızın subay, astsubay ve uzman erbaşlarca kullanılabilir.

            b)Sürücü yetersizliği, sürücü tahsis edilmemesi, gizlilik ve özel, nitelikli görevlerin gerektirdiği haller ile her gün şehir içi trafiğe çıkmak zorunda olan taşıtların subay, astsubay ve uzman erbaşlarca kullanılmasının faydalı ya da zorunlu olduğunun en az tugay komutanınca takdiri ve yazılı emir vermesiyle uygun sürücü belgesine sahip personel taşıt kullanabilir. Barış Gücü operasyonlarında görevli sürücü belgesine sahip rütbeli personel Türk Birlik Komutanı veya en kıdemli subayın uygun görmesi halinde Barış Gücü Komutanlıklarına ait resmi taşıtları kullanabilir.

            Ayrıca Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde de er ve erbaşların rütbelilere göre daha çok kazaya karıştığı belgelenerek bunun önüne geçmek, ekip taşıtlarının rütbelilerce kullanılmasıyla personel tasarrufu sağlamak ve etkin görev yapmak amacıyla; ilgili Bakanlar Kurulu kararı ve yukarıda yazılı yönerge çerçevesinde rütbeli personelin taşıt kullanması ve bu maksatla Jandarma Okullar Komutanlığında eğitim gören bütün öğrencilere (Astsubay, Uzman Jandarma ve Uzman Erbaşlar) özel sürücü kursları vasıtasıyla eğitim verilmesi ve personelin sürücü belgesine sahip olması için düzenleme yapılması gerektiği şeklinde hazırlanmış bir rapor da bulunmaktadır.

            Teşkilatımızda Kadrolu Şoförler

            Teşkilatımızda şoför unvanı olan Genel İdare Hizmet (G.İ.H.) sınıfı dışında kadrolu sürücü personel bulunmamaktadır. Birimlerden gelen talep doğrultusunda Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığına sayı bildirilmekte, ehliyetli müracaat sahiplerinden ÖSYM tarafından yapılan KPSS sınavı sonucu yeteri puan alanlar doğrudan şoför unvanıyla atanmaktadır. 2008 Mayıs ayı itibariyle merkezde 87 kadro varken 56, taşra teşkilatlarında 310 kadro varken 255 personelimiz bu unvanla görev yapmaktadır. Fakat kadrolu şoförlerle ilgili herhangi bir görev tanımı bulunmamaktadır. 

            Panzer/Zırhlı Taşıt Sürücüleri (Görevlileri)

            Tüm kamu personeli gibi teşkilatımızdaki sürücülere de taşıt kullandıkları için ek ödeme yapılmamaktadır. Bakanlar Kurulunun 2004/6996 Sayılı Devlet Memurlarına Ödenecek Zam ve Tazminatlara İlişkin Kararın (H) Genel ve Katma Bütçeli İdarelerle Kitlere İlişkin Kurumsal Bölümde, Emniyet Genel Müdürlüğü başlığı altında “…panzer ve zırhlı taşıtlarda fiilen çalışan sürücü, operatör ve kule görevlilerinden:

            a)Bakanlar Kurulu Kararı ile kalkınmada öncelikli yöre ilan edilen illerde görev yapanlara 6.000 puan (97 YTL),

            b)Kalkınmada öncelikli yöreler dışında görev yapanlara 3.600 puan (58 YTL), temininde güçlük zammı ek olarak ödenir.” denilmektedir. 2446 personelimize bu hüküm çerçevesinde ödeme yapılmaktadır.

            İleri ve Güvenli Sürüş Teknikleri Eğitimi

            Trafik Eğitim ve Araştırma Dairesi Başkanlığınca Polis Akademisi Gölbaşı yerleşkesi içerisinde Sürüş Teknikleri Pisti oluşturulmuştur. 2004 yılı ve sonrası yaklaşık 2.700 personelimiz İleri ve Güvenli Sürüş Teknikleri Eğitimi almıştır.   

            Şahsi Kullanım

            Taşıt Kanununun Cezalar başlıklı 16. maddesine göre “Bu Kanunun şümulüne giren taşıtları her ne suretle olursa olsun tahsis olunduğu işin gayrisinde veya şahsî hususlarda kullananlar veya kullanılmasına müsaade edenler veya kanunda yazılı olduğu şekilde kullanılmış gibi gösterenler veya kanunen bir makama veya işe tahsis olunmadığı halde hakikati tağyir ile bu taşıtlardan istifade eden ve ettirenler, bunların gidiş gelişine müsaade edenler veya kanuna aykırı olarak numara ve plaka verenlerle kullananlar veya kullanılmaya elverişli olduğu hâlde ekonomik ömrünü doldurduğu bahanesiyle yenileyen veya yeniletenler veya bu hususlar için masraf tahakkuk evrakını hazırlayan veya tasdik veya bunlara ait ita emirlerini vize edenler hakkında bir seneye kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu yüzden hasıl olan masraf ve zararlar genel hükümlere göre tazmin ettirilir.”

            Öneriler

            a)Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usullerin 1. maddesinde ilgili mevzuatın amacının “237 Sayılı Taşıt Kanununa tabi olan kurumlarda kadrolu şoför veya görevli personel haricinde taşıtları sürebilecek kamu görevlilerinin belirlenmesine ilişkin esas ve usulleri tespit etmektir.” ve 5/c. maddesinde de “Kamu görevlisi, taşıtı sürmeyi kabul etmiş olmalıdır.” denilmektedir. 4. madde ise kamu görevlisi, kanun, kurum ve  taşıt tanımları yapılmışken sürücülerle ilgili bir tanıma rastlanmamıştır. Kadrolu Şoförler, görev tanımları yoksa da unvanları gereği taşıt kullanmayı kabul etmiş sayılabilir. Görevli personelin ise rütbesiz personelimiz olduğu ve taşıt kullanmayı kabul ettiği anlaşılıyor ki, bu personelimizin zımni kabulü haricinde dayanaksızdır:

            -Emniyet Teşkilatı Kanununun 13. maddesi “Emniyet Hizmetleri Sınıfı mensuplarının rütbeleri, meslek dereceleri ve görev unvanları aşağıda gösterilmiştir.” der ve Polis Memurlarının görev unvanları “Büro Memuru, Ekip Memuru, Tim Memuru, Karakol Memuru, Nokta Memuru, Devriye Memuru, Koruma Memuru, Trafik Memuru, Telsiz Memuru, Memur.” şeklinde sıralanır. Ekip şoförü veya benzeri bir unvan bu maddede yer almamıştır.

            -Teşkilatımızın personel kaynakları olan Polis Akademisi ve Polis Meslek Yüksek Okullarında sürüş eğitimi ve dersi verilmediği gibi aday öğrencilerde aradıkları şartlar arasında ehliyetli olmak ya da hizmet gereği taşıt kullanmak şartı da yoktur.

            -Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Trafik Branşlı Personel Yönergesi hariç (Sürücü belgesine sahip olmak), Emniyet Hizmetleri Sınıfı Mensupları Branşlı Personel Yönetmelikleri, Branş Yönergeleri ve teşkilatımızdaki tüm Kuruluş, Görev ve Çalışma yönetmeliklerinde rütbeli ya da rütbesiz personelin ehliyetli olma şartına, taşıt kullanmasıyla ilgili görev tanımına rastlanmamıştır.

            Bu yüzden Polis Akademisinde ve Polis Meslek Yüksek Okullarında uygulamalı sürücülük eğitimi verilmeli, İleri ve Güvenli Sürüş Teknikleri Eğitimine daha okullarda iken başlanmalıdır. Ehliyet sahibi olmak ve taşıt kullanmayı kabul etmek, öncelikle müracatın ön şartı, ya da  mezuniyetin veya  memuriyetin şartı olmalıdır. Ülkemizde, hiç silah eğitimi almamış birisine ‘silah ruhsatı’ verildiği gibi dar alanda belli bazı şartları yerine getirmekle ehliyet de verilmektedir. Polis eğitimlerinde silah derslerinin yeri ve önemi kadar, verdiğimiz hizmetin hassasiyeti, 24 saat kesintisiz ve her şartta taşıt kullanma gerekliliği, takiplerdeki riskler ehliyet harici eğitimin verilme nedenleri olarak sıralanabilir.

            Personelimiz ehliyetli olsa bile, Birleşmiş Milletler (BM) misyonlarında görev alabilmesi için parkur ve pist olmak üzere iki aşamalı sınavı geçmek zorundadır. Bu sınav gittiği ülkede tekrar yapılmakta, başarılı olamayanlar geri gönderilmektedir. Uluslararası Kuruluşlarda Geçici Veya Sözleşmeli Olarak Görevlendirilecek Emniyet Genel Müdürlüğü Personeline İlişkin Yönetmelikte personelimizin yurtdışı görevlerde taşıt kullanıp kullanamayacağına ilişkin açık bir hüküm yoktur. Görev yapılan kurumun kurallarına tabi olmak ifadesi yeterli değildir. Çünkü BM misyonlarında sakal ve bıyık bırakmak kurum için sorun olmazken, Emniyet Örgütü Disiplin Tüzüğünün 5. maddesine istinaden disiplin cezası almak mümkün.  

            Yurt dışı görevler dahil Ordumuzda olduğu gibi hangi hallerde, kimin, ne şekilde taşıt kullanacağı tereddüde mahal bırakmayacak şekilde açık ve net belirlenmelidir. Ayrı bir unvan adı altında olmasa bile taşıt kullanan her personel için geçerli görev tanımı veya vazife ve sorumlulukları (taşıtı temiz tutar, periyodik bakımını yaptırır, günlük, haftalık yağ kontrollerini yapar gibi) belirleyen detaylı hükümler tesis edilmelidir.  

            b)Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usullerin belirlendiği Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde hizmet taşıtları ilgili rütbeli personelce kullanılmalıdır. Teşkilatımızda ilçe emniyet amirleri, ilçe emniyet müdürleri ve yardımcıları, şube müdürleri ve yardımcıları, il emniyet müdürleri ve yardımcıları ve bu unvanların emsalleri dahil orta ve üst kademe yönetici sayısı toplam üç binden fazladır. Hizmet taşıtını rütbeli personelin kendisinin kullanması halinde, sürücülere ödenen maaşla her yıl, emekli ikramiyesi ile bir kez, emekli maaşını aldığı sürece üç yılda bir orta sınıf, sıfır bir binek oto alınabilecektir. Yakıt alımı, yıkama, bakım-onarım ve park işlemleri basitleştirilip sistem çalıştırılmalıdır. Az da olsa teşkilatımızda tatbik edilen bu yöntem teşvik edilmeli ve yaygınlaştırılmalıdır.

            c)Çok sayıda şehit verdiğimiz, ölümlere ve yaralanmalara sebebiyet veren görev sırasında meydana gelen trafik kazaları üzerinde durulmalı, sürücü performansları takip edilmelidir.

            d)Rütbeli personelin taşıt kullanması ile ilgili yapılan görüşmelerde; rütbelilerin tamamına yakını, taşıtların kasko sigortalı olması ve park sorununun yaşanmaması halinde konuya sıcak baktıklarını söylemiştir. Sadece bu cevapla bile memur arkadaşlarımızın yaşadıkları sıkıntıları anlayabiliriz. Riskleri ve zorlukları nedeniyle çoğu personel taşıt kullanmak istememektedir. Hizmet taşıtlarını sürekli temiz tutan; bakım ve onarımlarını yapan, yaptıran; bir anlık dalgınlığı ya da dikkatsizliği sonucu veya görev gereği takiplerde kazaya karıştıklarında soruşturma geçirip hasarı cebinden karşılayan, göreve önce başlayıp en son bırakmak zorunda kalan, büro/diğer ekip görevlilerine göre daha fazla yorulan sürücülere mutlaka fazladan ödeme yapılmalı ya da kullandıkları taşıtlar kasko sigortası ile güvence altına alınmalıdır.

            e)Her geçen gün gelişen teknolojiyle yenilenen otomotivler hakkında kullanıcı personele düzenli eğitim verilmeli; taşıt özellikleri, yakıt tasarrufu, günlük, haftalık, aylık dönemlerle kontrol edilmesi gereken hususlar hakkında daha eğitim kurumlarında iken başlayan ve memuriyette de devam eden bilgilendirmeler yapılmalıdır.

            f)Başta emniyet kemeri, kırmızı ışıkta geçmeme gibi temel trafik kaidelerinden başlanarak bütün kurallara uyulması konusunda tüm personel bilinçlendirilmeli, aksi hallerde vatandaşlarımıza uyguladığımız cezalar personelimize de uygulanmalıdır. Bunun yanında Polisin görevi gereği hangi durumlarda trafik kurallarını ihlal edebileceğini düzenleyen Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 141. maddesi sürücülere tebliğ edilmeli; özellikle bu madde gereği meydana gelen kazalarda personelin mağdur olmayacağı bir düzenleme yapılmalıdır.  

            g)Genel İdare Hizmetler (GİH) sınıfı şoför unvanlı personelin hangi birimlerde görev yapacağı belirtilmelidir. Göreve geliş-gidişler dahil bir olaya müdahale etme zorunluluğu gerektiğinde, özellikle resmi taşıt kullanan emniyet hizmetleri sınıfından olmayan personelimiz zor duruma düşmektedir. 

            h)Birden fazla sürücünün kullandığı taşıtlarda, sorumluluk duygusu tek sürücüdeki gibi olmadığından zimmet sayısı asgari sayıda tutulmalıdır. Ani kontrollerle taşıtın teslim alındığı gibi muhafaza edilip edilmediği takip edilmelidir.

            ı) Taşıtlar, personelin ikametine yakın bir hizmet birimi yoksa ikameti önüne park edilebilmelidir. Ciddi zaman ve yakıt israfına neden olan park sorunu personel mağduriyetlerine de neden olmaktadır.  

             ı)Her rütbeden personelin resmi olsun olmasın sağ arka koltuğa oturması, hizmet taşıtlarının kamuoyunda ve teşkilat mensuplarında makam aracı gibi algılanmasına neden olmaktadır. Mutlaka düzenleme yapılmalıdır.

 

 

           

*(Bu yazı, 14 Mayıs 2008 tarihinde Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığına teslim edilen “Emniyet Genel Müdürlüğü Hizmet Taşıtlarının Satın Alınması Yerine Hizmet Alımı Yoluyla Temin Edilmesi ve Mevcut Durumun İyileştirilmesi” adlı raporun Sürücüler adlı bölümü olup güncellenmiştir.)


[*] 4. Sınıf Emniyet Müdürü, Strateji Geliştirme-Destek Şube Müdürü, mahmutocak@yahoo.com 0.505.543 33 45