YABANCILAR
|
|
Mehmet TERZİOĞLU[*] |
Yabancıların ülkemizdeki statüleri, seyahatleri, ikametleri ülkemize giriş-çıkışları, çalışmaları, öğrenim görmeleri 5682 Sayılı Pasaport Kanunu ile 5683 Sayılı Yabancıların İkamet ve Seyahatleri Hakkındaki Kanunlara göre yürütülmektedir.
Bu konuları daha iyi anlayabilmek için aşağı tanımlarla açıklamaya başlamak uygun olacaktır.
1.TANIMLAR:
Pasaport : Kanunla belirtilen yetkili makamlarca verilen ve hamiline bir ülkenin milli hudutlarından diğerine geçmeyi sağlayan belgeyi,
Pasaport
Yerine Geçen
Belgeler : Pasaport yerine kullanılabilen, seyahat belgesi, tayfa vesikası, kara ve hava nakil vasıtaları, memur ve mürettebatına mahsus vesikalar, pasavan, idari mektup ve hudut geçiş vesikalarını,
Seyahat Belgesi : Yabancı bir ülkede bulunan kişilere, kendi konsolosluklarınca ülkelerine dönmesini teminen verilen belgeyi,
Damgalı Pasaport : Türkiye'de bulunan tabiiyetsiz ve tabiiyet durumları gayri muntazam yabancılara bir başka ülkeye gidebilmelerini teminen makamlarınca verilen belgeyi.
Hudut kapısı : Bakanlar Kurulu Kararıyla Türkiye'ye giriş ve çıkış için tespit edilen yerleri,
Tahdit : Yetkili makamlarca, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak. alınan ve Türk vatandaşları ile yabancıların yurda giriş ve çıkışlarını yasaklayan kararı,
Yabancı :
Ülkesinde bulunduğu devlete vatandaşlık bağı ile bağlı olmayan kişiyi,
Vize : Milletlerarası seyahatlerde ülkenin hudut kapılarından yabancıların giriş ve çıkışlarını sağlamak amacıyla yetkili makamlarca verilen ve pasaportlarına kaydedilen müsaadeyi,
Tek Giriş Vizesi : Veriliş tarihinden itibaren geçerlilik süresi içinde Türkiye'ye bir girişi sağlayan vizeyi,
Müteaddit Giriş Vizesi : Veriliş tarihinden itibaren geçerlilik süresi içinde Türkiye'ye birden fazla girişi sağlayan vizeyi,
Transit Vize : Veriliş tarihinden itibaren üç ay içinde başka ülkelere gitmek için Türkiye'den geçişi sağlayan vizeyi,
Tek Transit Vize : Türkiye'den tek bir geçişi sağlayan vizeyi,
Çift Transit Vize : Türkiye'den bir gidiş ve bir dönüşü sağlayan vizeyi,
Duraksız Transit Vize : Türkiye'den durmadan geçişi sağlayan vizeyi.
Öğrenim
Meşruhatlı
Giriş Vizesi : Öğrenim görmek üzere Türkiye'ye gelecek yabancı uyruklu öğrencilere öğrenim yapabilmelerini sağlamak üzere Dış Temsilciliklerimizce verilen giriş müsaadesini,
Öğrenim meşruhatlı Vize: Türkiye'de ikamet müsaadesine haiz yabancı uyruklu öğrencilere öğrenim yapabilmelerini sağlamak üzere İçişleri Bakanlığı’nca verilen müsaadeyi,
İkamet Tezkeresi : Herhangi bir sebeple ülkemizde bulunan yabancıların oturmalarına izin verildiğini gösteren belgeyi, ifade eder.
2.YABANCILARIN TÜRKİYE’YE GİRİŞ KOŞULLARI
Yabancıların Türkiye’ye giriş şartları 5682 Sayılı Pasaport Kanunu ve 5683 Sayılı Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun ile düzenlenmiştir
Buna göre;
Yabancılar, 5682 Sayılı Pasaport Kanununun 1. maddesine göre, yetkili makamlarca hudut kapısı olarak belirlenen kapılardan ülkeye giriş yapmak zorundadırlar.
Aynı Kanunun 2. maddesine göre, hudut kapısından Türkiye’ye girişte polis makamlarına pasaport veya yerine geçerli bir belge ibraz etmeleri gerekmektedir.
Pasaportsuz veya seyahat belgesiz gelen yabancılar geri çevrilir. Bu belgelerini yolda kaybettiklerin iddia eden yabancılar en yakın idari merkeze alınır ve durumları araştırılır.
Türkiye’ye girmesi zorunlu görülenler için İçişleri Bakanlığının aldığı kararla girişleri sağlanır.
Ülkeye griş yapmak isteyen Yabancıların 8.Maddeye göre, ülkeye girişine izin verilmeyecek ya da hakkında ülkeye giriş yasağı kararı alınmamış olmalıdır.
Yabancıların Türkiye sınırlarından içeriye girebilmesi için yetkili Türk makamlarından (Dış temsilciliklerimiz veya Hudut kapısı Emniyet makamları) vize almaları zorunlu bulunmaktadır. (Bu uygulama yalnızca vizeye tabii tutulan ülke vatandaşları içindir.)
Ülkemize gelecek yabancıların ülkeye gelmeden önce amacına uygun vize alarak gelmeleri zorunludur.
Vizesiz olarak Türkiye sınırlarına gelenlerin ülkeye kabulü ilgili emniyet makamlarının müsaadesine bağlıdır.
Bunlar Dışında Türkiye’ye Vize Muafiyeti İle Giriş Yapabilen Yabancılarda Bulunmaktadır.
Vize muafiyet anlaşmalarından yararlanan yabancı ülke vatandaşları.
Başka ülkelere gitmek üzere yola çıkmış olan veya sırf turizm veya gezinti amacıyla münferit veya müşterek pasaportlarla seyahat eden yabancılar vizesiz olarak Türk liman ve hava istasyonları şehirlerine Mahalli Emniyet Makamlarının müsaadesi ile inip gezebilirler ve orada geceleyebilirler.
Hava yolu ile Türkiye’den Türk hava limanından ayrılmaya lüzum kalmayacak şekilde transit geçecek yabancılar.
Bir uçakla gelerek diğer bir uçağa aktarma olacak yolcuların geldikleri uçağın varışları ve gidecekleri ilk uçağın hareketi arasındaki zaman zarfında havaalanı şehrine çıkan yabancılar,
İkamet tezkeresi sahibi yabancılardan geri dönmek üzere Türkiye dışına giden ve ikamet tezkeresinin süresi bitmeden tekrar ülkemize dönen yabancılar (14.05.1998 tarih ve 4361 Sayılı Kanun ile değişik 5683 S.K 13. Maddesi).
5682 S.K.’nun 18. maddesinin (A) bendinde yazılı Nevi’nden olan yabancılara mahsus pasaport hamilleri olan yabancılar vize almaya gerek olmadan ülkemiz hudut kapılarından giriş yapabilmektedirler.
Türkiye’ ye
Giriş Yapmak İsteyen Vizeye Tabii Ülke Vatandaşlarına Vize Vermeye Yetkili
Makamlar:
Resmi
pasaport hamillerine, Dışişleri Bakanlığı ile acil hallerde Valilikler,
yurtdışında Büyükelçilikler, bunların bulunmaması halinde Başkonsolosluklar,
Umuma
mahsus pasaport hamillerine, Hudut kapılarında Valilikler, bunların
müsaadesiyle Emniyet Müdürlükleri ve Kaymakamlıklar, yurtdışında Türk
konsoloslukları,
Tabiyetsizlere,
Mültecilere mahsus pasaport ve seyahat belgesi hamillerine, hudut kapılarında
ve yurtdışında İçişleri Bakanlığı.
Türkiye’ ye
Girebilmeleri İçin İçişleri Bakanlığının İzni ile Vize Verilebilen Yabancılar:
5682
Sayılı Pasaport Kanununun 26 maddesinde gösterilmiştir;
Yabancılar, Türkiye’ye vize muafiyeti, dış temsilciliklerimizden aldıkları konsolosluk vizesi veya hudut kapılarımızda verilmekte olan bandrol vizesi ile giriş yapmaktadırlar.
Türkiye’nin uyguladığı vize rejimine göre; ülkemize vize muafiyeti ile 53 ülke, hudut kapılarımızda alınan bandrol vize ile 47 ülke vatandaşları ülkemiz sınırlarından kolaylıkla giriş çıkış yaparlarken geriye kalan 97 ülkenin vatandaşları ise Türkiye Cumhuriyeti Başkonsolosluklarından alacakları vizeler ile girebilmektedir.
Yabancı
ülkelerin kendi vatandaşlarına vermiş oldukları pasaport, gemi adamı cüzdanı,
kimlik kartları ve benzeri belgeler, pasaport yerine geçen seyahat belgeleri ve
vize etiketleri Dışişleri Bakanlığınca Bakanlığımıza intikal ettirilmekte, söz
konusu pasaport ve seyahat belgeleri 5682 Sayılı Pasaport Kanununun 2.
maddesine göre, pasaport yerine geçerli kabul edileceğine karar verildikten
sonra tanıtım amacıyla Pol-Net’te yayımlanmaktadır.
Bu işlemin ikinci bir faydasıda Dairemizin Pol-nett’teki sayfasında
saklanarak hudut kapılarımızdaki görevlilerimizin kullanımına açılan orijinal
pasaportlar zaman zaman bu görevlilerimizce hudut kapılarından giriş-çıkış
yapan yabancıların taşıdığı pasaportlarla karşılaştırma yapılarak sahte belge
ile seyahat edenlerin ülkemize girişleri önlenebilmektedir.
Yabancıların Türkiye’de İkamet Etmeleri (Oturmaları):
Yabancıların
ikamet hakkı, hem uluslar arası sözleşmelerde hem de iç hukuk metinlerde yer
almaktadır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 13. maddesinde “herkes, her
devletin sınırları içerisinde hareket ve ikamet hakkına sahiptir” hükmü
bulunmaktadır.
İç hukukumuzda
ise 5682 Sayılı Pasaport Kanunu Türk vatandaşları ile yabancıların ülkeye
girişini düzenlerken 5683 Sayılı Kanun ise yabancıların Türkiye’de ikamet,
seyahat ve yerleşme özgürlüğünü ana hatları ile düzenlemiştir.
5683 Sayılı
Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanunun 1. maddesinde
“Türkiye'ye girmesi kanunlarla memnu bulunmayan ve Pasaport Kanununun
hükümlerine uygun şekilde gelen yabancılar, kanunlarla tâyin olunan kayıt ve
şartlar dairesinde Türkiye'de ikamet ve seyahat etmek hakkını haizdirler.”
hükmü bulunmaktadır.
5683 Sayılı
Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanunun 3. maddesinde
ise yabancıların ikamet tezkeresi taleplerini ne zaman yapacakları ile ilgili
hüküm bulunmaktadır. Anılan kanunun 3. maddesi gereği Türkiye’de bir aydan
fazla kalacak yabancılar bu müddet bitmeden ikamet tezkeresi almak için gerekli
beyannameyi doldurmak üzere yetkili emniyet makamlarına bizzat veya bilvasıta
müracaat etmekle görevlidirler.
Ancak, 5683
Sayılı Kanunun 3. maddesinde belirtilen ikamet tezkeresi alma zorunluluğuna
ilişkin 1 aylık sürenin, 3 ay olarak uygulanması hususunda, Dışişleri, Maliye
ve Turizm Bakanlıkları ile Bakanlığımız mutabakatı sağlanarak
“5683 sayılı
Yabancıların Türkiye’de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’un 3 üncü
maddesinin birinci fıkrasındaki bir aylık sürenin, vize muafiyet süresinin veya
yabancının hamili olduğu vize etiketinde belirtilen ikamet süresinin yeterli
olması kaydı ile, 90 gün olarak uygulanması; Bakanlar Kurulunun 08.01.2004 tarihli
kararı ile kabul edilmiş bulunmaktadır.
İkamet İzinlerinin Süresi ve Yenilenmesi
Yabancılara
verilecek ikamet izninin süresi, mevzuatın ve yabancı devletlerle akdedilmiş
bulunan anlaşmaların hükümleri çerçevesinde ve mümkün olduğu ölçüde başvuru sahibinin
talebi dikkate alınmak suretiyle belirlenmektedir.
İkamet
tezkerelerinin süresini belirleyen 9. madde ise; "İkamet tezkerelerinin
süresi beş seneliktir. Karşılıklılık ilkesi uyarınca bu süre Dışişleri
Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı tarafından, daha uzun
veya daha kısa olarak tespit edilebilir." Hükmünü öngörmektedir.
Ayrıca,
yabancıların ikamet izin süreleri belirlenirken pasaportlarının süreleri göz
önünde bulundurulmakta ve verilecek ikamet izinlerinde pasaport sürelerine
uyumlu olmasına dikkat edilmektedir.
5683 Sayılı
Kanunun 10. maddesine göre, ikamet tezkerelerini yenilemek veya sürelerini
uzatmak isteyen yabancılar, bu tezkerelerde yazılı sürenin sona ermesinden
itibaren 15 gün içinde, yetkili emniyet makamlarına bizzat veya bilvasıta
müracaat etmek zorundadırlar. Ancak bu süre bitmeden de başvuru yapılabilmesi
bulunmaktadır.
İkamet
tezkerelerini kaybedenler derhal ilgili makama müracaat etmek suretiyle
yenisini almak zorundadırlar. Bunların alacakları yeni ikamet tezkeresinin
süresi eskisiyle aynı olacaktır.
Kaybedilenlerin yerine verilecek yeni ikamet tezkerelerinden harca tabi
olanlar için 492 sayılı Harçlar Kanununda yazılı harçların yarısı alınmaktadır.
Süresi biten
ikamet tezkeresi üzerinde en fazla dört defa uzatma işlemi yapılabilir. Eğer
beşinci bir uzatma işlemi gerekiyorsa, yeni bir ikamet tezkeresi almak
suretiyle gerçekleştirilmektedir.
Türk yabancılar
hukukunda uzun süreli ikamet eden yabancılar için diğer ülke hukukunda
rastlanılan "daimi ikamet hakkı", "daimi yerleşim hakkı"
gibi statüler bulunmamaktadır. Türk hukuku, ilke olarak, bir yabancıyı
Türkiye'deki ikamet süresi ne kadar olursa olsun, herhangi bir yabancı gibi
görmekte ve ayrıcalık tanımamaktadır. Türk hukukunda bir yabancının Türkiye'de
daimi olarak yerleşebilmesinin yolu vatandaşlık kazanımından geçmektedir.
Ülkemiz
Yabancılara verdiği oturma izinlerinde ülkeleri gruplara ayırarak kategorize
etmiş bulunmaktadır.
A Grubu
ülkelerdeki AB ve OECD üyesi devletlerin vatandaşlarına başlangıçta üç, daha
sonra beş yıllık izin verilir. Ancak, Türkiye’de mülk edinen ve yerleşmeyi
planlayan ve bunu sosyal ve aile yaşamlarının temeli olarak görenlere hem ilk
hem de daha sonraki başvurularda beş yıllık ikamet izni verilir. Yurt dışındaki
Türk temsilciliklerinden vize alan ve Türkiye’ye gelen, AB ve OECD üyesi
devletler dışındaki ülkeler olan B Grubu ülkelerinin vatandaşlarına başlangıçta
bir yıllık, vizede belirtilen başka bir sınırlama yoksa daha sonraki
başvurularda iki yıllık ikamet izni verilmektedir.
Yurt dışındaki
dış temsilciliklerimizden veya hudut kapılarımızdan vize alarak veya vize
muafiyetinden faydalanarak Türkiye’ye gelen B Grubu ülke vatandaşlarına,
vizeleri dolduğunda ikamet iznine başvurmaları halinde üç ay süreli ikamet izni
verilebilinmektedir.
Türk vatandaşlarıyla evlenen
yabancılar
A Grubu ülke
vatandaşı olup Türk vatandaşlarıyla
evlenen yabancılara beş yıllık ikamet izni verilir. Türk vatandaşlarıyla
evlenen B Grubu ülke vatandaşlarına başlangıçta bir yıllık, daha sonra iki
yıllık ikamet izni verilir. Evliliğin sahte olduğu kanıtlanırsa, ikamet izni
iptal edilmektedir.
Türkiye’de ikamet izni olan bir yabancı
ile evlenen yabancılar
Türkiye’de
ikamet izni olan bir kişinin kocası veya karısına, eşi için düzenlenmiş olan
iznin süresine eşit süreyle ikamet izni verilmektedir.
Türk vatandaşı ile veya Türkiye’de ikamet
izni olan bir yabancı ile birlikte ikamet etmek
isteyen yabancılar
Türk vatandaşı
oğlu veya kızı ile ikamet etmek üzere ikamet izni için başvuran A Grubu ülke
vatandaşlarına beş yıllık ikamet izni verilir. Türkiye’de ikamet izni olan oğlu
veya kızı ile ikamet etmek üzere ikamet izni için başvuran A Grubu ülke
vatandaşlarına beş yıllık ikamet izni düzenlenmektedir.
Türk vatandaşı
oğlu veya kızı ile ikamet etmek üzere ikamet izni için başvuran B Grubu ülke
vatandaşlarına başlangıçta iki yıllık ikamet izni verilir. Türkiye’de ikamet
izni olan oğlu veya kızı ile ikamet etmek üzere ikamet izni için başvuran B
Grubu ülke vatandaşlarına oğlu veya kızının ikamet izninin süresine eşit
süreyle ikamet izni verilir. Türk vatandaşı olan kardeşine katılmak üzere
başvuran yabancılara üç aylık ikamet izni verilmektedir.
Üçüncü ülke vatandaşı küçüklerin
(reşit olmayanların) ikamet izinleri
Annesi veya
babası Türk vatandaşı olan veya Türkiye’de ikamet izni olan reşit olmayan bir
yabancıya her defasında azami beş yıllık ikamet izni verilir. Türkiye’de doğan
bir üçüncü ülke vatandaşı çocuğun yasal vasisi/velisi Kanunun 3. Maddesi
uyarınca çocuğun doğumunu izleyen bir ay içinde ikamet izni için başvurmalıdırlar.
Sağlık gerekçesiyle verilen ikamet
izinleri
Kısa süreli
veya bandrol vize alarak veya vize muafiyetinden yararlanarak Türkiye’ye sağlık
gerekçeleriyle gelen yabancılara, ihtiyacın bir özel veya kamu sağlık kurumu
raporu ile onaylanması kaydıyla, tedavi süresini kapsayan süreyle geçerli
ikamet izni verilir.
Vatansız kişiler için düzenlenmiş ikamet
izinleri
Türkiye’yi
ziyaret eden ve İçişleri Bakanlığının araştırmasına göre vatandaşlığını
kaybetmiş ve vatansız sayılan yabancılara her defasında iki yıllık ikamet izni
verilir. Bir üçüncü ülke ile vatandaşlık bağı olmayan ve düzensiz vatandaşlık
statüsündeki bir kişi olarak Türkiye’de kalmasına İçişleri Bakanlığınca izin
verilen yabancılara her defasında iki yıllık ikamet izni düzenlenmektedir.
Sürecek…