KOLLUK KUVVETLERİNDE YOLSUZLUKLRIN VE
DİĞER SUÇ TEŞKİL EDEN FAALİYETLERİN SORUŞTURULMASI;
|
|
T.Fikret
SARISÖZEN[*] |
Kolluk kuvvetlerine suçluların yakalanması ve Asayişin
korunması amacıyla yasalar çerçevesinde birçok yetkiler verilmiştir. Bu
yetkiler büyük bir güçtür. Polis bu görevlerini yerine getirmesi için,
sanıkları göz altına alma, sorguya çekme, vatandaşa sorular sorma, delil
toplama ve yurttaşlara karşı onların hürriyetlerini zedeleyici bazı hareketlere
girişme konusunda polis, legal otoriteye sahiptir.
Bu muazzam gücün yanı sıra gelen şaşmaz zaruretler
vardır ki bunlar polisin tamamen tarafsız olarak hareket etmesi ve dürüstlük ve
karakter sağlamlığı bakımından örnek teşkil etmesidir.
Polisin hareketlerini dikkatle takip eden gruplar
arasında medya, Avukatlar, medeni hakların savunucusu örgütler, hükümetin
eylemlerini gözleyen örgütler ve genel kamuoyu bulunmaktadır.
Haklı olarak kamuoyu polisten toplumun koyduğu
davranış standartlarına sıkı sıkı uymasını talep eder. Polis memurları kamunun
güvenine sahip olma sorumluluğunu kabul ettiğine göre, kamu üyelerinden birisi
polisin bu güvenine ihanet ettiği yolunda şikayette bulunduğu zaman bu
şikayetin incelenmesini talep etme hakkına sahiptir.
Polisin almaya, alması ve yanından hiç ayırmayacağı
şeyi karakter sağlamlığı, itibar ve onur olmalıdır. Halktan bir memur hakkında
gelen şikayet onu şahsen bağlar, soruşturmanın takibinde hakkında soruşturma
yapılan memurun yanlış yol izlemesi meydana gelen zararın gerekir bir şekilde
derinleşmesine yol açar. Soruşturmalar yapılırken suçlamanın arkasındaki
gerçeklerin ve suçun işlendiği koşulların ortaya çıkarılması kadar, memurun
itibarının korunması da önem taşır. Bu nedenle soruşturmanın açılması ve
yürütülmesi için yeterli sebebin mevcudiyetine önem verilmelidir. Başka bir
ifadeyle iddianın soruşturmayı meşru kılacak niteliklere haiz olmalıdır.
SORUŞTURMA
NE ZAMAN YAPILMALI
Polise tanınan karar verme yetkisinin geniş çaplı, olması nedeniyle,
yasaların ve mevzuatın ihlali, teşkilatın politikasına veya genel olanak önceden
belirlenmiş standart davranışlarına uymamak soruşturmayı zorunlu kılar.
Soruşturmanın açılması veya türü üzerinde karar verilmesi ihlalin çeşidine,
ciddiyetine, iddia,sahibinin güvenirliliği ve idari mevzuata bakılarak
yapılacaktır.
İHLAL ÇEŞİDİ VE CİDDİYET DERECESİ
YOLSUZLUK;Bir devlet görevlisi tarafından vazifesini suiistimal
etmek maksadıyla rüşvet almak gibi usulsüzlüğe karar vermek olarak tanımlanır.
RÜŞVET ise;kendisine itimat edilen bir makamı ispat edilen
bir şahısın (devlet memuru gibi) herhangi bir kararı önlemek yada yolsuzluk
sayılan eylemleri gizlemek karşılığında verilen veya vaad edilen bedel, ödül
veya hediye yada ihsan olarak tanımlanmaktadır.
Yolsuzluk yapmak çok ciddi bir vazifeyi suiistimal
olduğu için diğer usulsüzlüklerden ayrı olarak ele alınır. Yolsuzluk gerek
T.C.K.’na ve gerekse de E.Ö.D.T.’ne göre suç sayıldığından soruşturması bu
yolda yapılır.
USULSÜZLÜK usulsüzlüğün muhtelif çeşitleri ve dereceleri vardır
ve bunlar için de farklı soruşturma çeşitleri ve dereceleri uygulanır. Ne tip
bir soruşturma açılması gerektiğine karar verirken, dikkate alınması gereken
noktalar, bu yolsuzluğun kasıtlı olarak çıkar karşılığımı muhakeme yanlışlığı
sonucu mu yoksa yanlışlık eseri olarak mı yapılmış olduğudur.
KASITLI OLARAK YAPILAN YOLSUZLUK;Yasalara veya direktiflere aykırı bir davranışın
kasıtlı olarak yapılması, yada memurun hiç yetkili olmadığı bir eylemi kasıtlı
olarak yapması şeklinde olur.
MUHAKEME YANLIŞLIĞI SONUCU YOLSUZLUK; Bir memurun yapmaya yükümlü olduğu veya yapmasına izin
verilen bir görevi, usule aykırı ve ihmalkar bir şekilde yapmasıdır.
YANLIŞLIK ESERİ YAPILAN YOLSUZLUK;Bir memurun yasalar veya direktifler uyarınca yapması
beklenen bir eylemi yapmaması veya sorumluluğu yerine getirmemesi tarzında
ortaya çıkar.
Kasıtlı yapılan yolsuzluklar idari soruşturmanın
derhal başlatılmasını gerektirir.Muhakeme yanlışlığı sonucu olan yolsuzluklar
genellikle Emniyet Teşkilatının sahip olduğu karar verme otoritesinin kötüye
kullanılması şeklinde tezahür eder ki çoğu zaman yetersiz eğitim yada
direktiflerinin açık olmamasının sonucudur. Bu durumda soruşturma başlamadan
önce bir ön soruşturma yapılması ve muhakeme yanlışlığından ortaya çıkan
yolsuzluk ve usulsüzlüklerin nedenlerinin araştırılması yerinde olur.
İTHAM KAYNAĞININ GÜVENİLİRLİK DERECESİ; Teşkilat mensupları aleyhindeki iddiaların genelde üç
kaynağı vardır;
HARİCEN GELEN İDDİALAR;Polis memurlarımız görevleri gereği toplumun her
kesiminden insanlarla çelişkili durumlara düşebilirler. Bu çelişkiler sonucu
medeni hakları kısıtlanabilir, para cezası ödeme zorunda kalabilirler.
Vatandaşlar bu çelişkiler sonucu da utanç verici bir duruma düşmüş olabilir.
Böyle durumlarda insanlar genellikle ilk olarak polis memurlarını suçları
kabahati üzerinden atmak, utançtan kurtulmak kendilerini temize çıkarmak
amacıyla bu şahıslar kendilerini işgüzar polisin hışmına uğramış, masum mağdur
olarak göstermeye çalışırlar ve üstelik bu durum da kendilerine destek olacak
eş dost akraba hatta dışardan insanlar bulabilirler. Polisle olumsuz bir ilişki
içinde karşılaşan insanların suçlayıcı ifadeleri sonucunda dahili soruşturma
birimleri hadiseye karışır. Bu durumda
tam bir soruşturma başlatılmadan önce itham kaynağının güvenirliliğinin tespiti
amacıyla bir ön soruşturma yapılmalıdır.
DAHİLEN GELEN İDDİALAR;Kolluk kuvvetleri Teşkilatında da diğer tüm kamu
örgütleri gibi, personel arasında muhteliflikler ve komplolar içerirler. Bu
nedenli teşkilat dahilden kaynaklanan iddiaların soruşturulmasına başlamadan
önce bu iddiaların iyice incelenmesi zorunludur.
Dahili iddiaların genellikle üç kaynağı vardır;emrinde
çalışanlardan, beraber çalışanlardan ve
üslerinden gelen iddialar. Bu iddiaların bazıları ilk elden gerçek
bazıları da rivayet halinde olabilir.
Emri altında çalışan birinin yaptığı ithamlar
incelenirken, bu kişiyle üsttü arasındaki ilişkilere de yakınen bakarak,
şikayet sahibinin güvenilirliğini tespit etmek gerekir. Genellikle bu tip şikayetlerin temelinde
emri altında çalışan memurun performansı rol oynamakla birlikte; yalnız bu
noktadan hareketle yapılan şikayeti geçersiz saymakta yanlış olur.
Bir polis memurunun kendi iş arkadaşları da ithamda
bulunabilir. Aynı şekilde bu durumda da, bu memurlar arasındaki mesleki
ilişkilerin incelenmesinde yarar vardır. Bu tip şikayetlerin motivasyonu
kolayca görülemeyebilir.
Öte yandan bazı iddialarda, Teşkilata istihbarat temin
eden muhbirin verdiği enformasyonun bir parçası olarak ulaşabilir. Bu durumda
yalnız muhbirin güvenirliliği değil bu ithamla ilgili bir hesabı olup olmadığı
da önemlidir.
KİMLİĞİ BİLİNMEYEN (ANONİM) OLARAK
YAPILAN İDDİALAR; Gerek vatandaşların
ve gerekse meslektaşların korku yüzünden anonim olarak iddialarda bulunmaları
olağandır. Bu iddiaların güvenirliliği en az olmakla beraber, salt anonim
olmaları nedeniyle tamamen hesaba katılmamaları da yanlış olur. Özellikle yer,
zaman ve şahıs ismi belirtilen iddiaların behemehal incelemeye tabi tutulmaları
gerekir.
GÜVENİLİRLİK TESTİ; İtham sahibinin motivasyonunu inceledikten sonra,
itham kaynağının güvenilirliği başka yoldan test edilir. En iyi test, gizli
kamera veya dinleme cihazı kayıtları yapmaktır. Ama bu itham kaynağının
rızasıyla mümkündür. Kaynak bu yola rıza göstermez ama iddiasının doğruluğunu
kanıtlamak için poligrat tespiti almaya istekliyse bu alternatifte dikkate
alınmalıdır. Eğer itham konusu cezai bir eylemse o zaman poligrat testi
yapmadan önce savcıya danışılmalıdır.
İthamı yapan şahıs birlikte çalışmaya yada poligrat
testine rıza göstermekse, iddiasını destekleyecek başka delilden veya tanıklar
ibraz etmesi istenilmektedir. İddiasını doğrulamak yolunda ne kadar isteksiz
davranırsa, iddiasının güvenilirliği de o kadar kuşkuludur.
İDDİANIN GEÇERLİLİĞİ;Bir soruşturmanın başlatılmasından önce o iddianın
geçerliliğinin değerlendirilmesi gerekir. Bu ithamın türü ve kapsamının
incelenmesi işlenen suçun ciddiyetine ve ithamı yapan kaynağın güvenirliliğine
bağlıdır. Bu geçerlilik değerlendirmesi bazen yalnızca o suçun işlendiği saate
o polis memurunun görevli olup olmadığının tespiti kadar basit de olabilir. O
yolsuzluk eyleminin yer alıp almadığını gösterecek delile ihtiyaç gösterecek
kadar karmaşık da olabilir.
İddia edilen eylemin meşru bir izahı olabileceği de
gözden kaçırılmamalıdır. Çünkü iddia sahibi, bu tür eylemin yasalar ve mevzuat
çerçevesi içinde mümkün olduğunu bilmeyen biride olabilir.
Kaynaklar:
1- T.C.K, C.M.U.K., E.Ö.D.T.
2- Teftiş ve Soruşturma
Yönergesi
3- Kriminal, Hukuk, Yönetici
Formu