ANADOLUDA AŞİRET SÜRGÜNLERİ:2

 

 

Yunus KOÇAK[*]

 

           Ayrıca konargöçer yörüklere gelince, bazı aşiretler fermanlarda aşiret diye anılırken hazılarıda yörükler diye fermanlarda yer almaktadırlar, Bazıları il adıyla bazıları ilçe adlarıyla bazıları yayla adlarıyla anılmaktadırlar. Bunlar içinde sürgün fermanları mevcuttur.

     Sürgüne gidenlerden Naldöken yörükleri, Rum iliyörlikleri, Yanbolu yürükleri, Vize' yürükleri, Selanik yürükleri, Tekirdağ Yürükleri, Malkara yürükleri, Ergene' yürükleri',Ejdaran yürükleri Kocacık yürükleri.

      Kütahya, Yürükleri, Halep yürükleri, Ofcaybolu Yürükleri, Dukakın yürükleri, Kırşehri şürükleri Kamanice yürükleri, Akbayrak Yürükleri, Ankara Yürükleri, Denizli Yürükleri Aydın Yürükleri, İzmir Yürükleri, Manisa yürükleri. (Aynen bu isimler Türkmenlerin içinde tekrarlanıyor. Aynı kaynak aynı vesika padişah fermanları).

        Padişah fermanında pekçok sürgüne gönderilenlerden bazıları da cemaat diye anılıyorlar bazıları da bo­zuluş Cemaatı, Kayı Cemaatı, Kütahya, Sandıklı, Kayı Camaatleri, Akkeçili Cemaatleri, Koyunlu Akcako­yunlu Cemaatleri, bazıları da il, ilçe, yayla bölge adlarıyla sürgün edilen Türkmen adlarıyla Padişah fer­manları da adları geçmektedirler. Türkmenlerde sık sık sürgün edilirler ta Türkmenliginden  asimile etmenin nedeni olarak  padişahın ve çevresindeki üIamaların istediği şekil yönünden Tek mezheb olup İran Horasan Anayurt da alışık oldukları İrsi Oguz soylarına bağlarını gevşetmektir.İran Erdebil Dergahını unutturmaktır. dize gelinceye kadar türkmenelere dur durak yok sürgün edilirler.

           Karahamzalı Göynüklü, Kaçulu, Karamusullu, Cüneyidi, Davutlu, Danişmetli, Türkmenleri, Afşar veya Avşar Karayürük taifesi, Bazı Aşiretler, Türkmen bazıları cemaat bazıları yürük bazıları taife olarak Fermanda adları geçerek sürgüne gönderilirler Karayürük taifesi, kaçarlı Türkmenleri Bozcaali, Ahlatlı HALEP KIZIL­KEÇIL aşireti cemati taifesi yürükleri Türkmenleri gibi Bedir Cemaati MAMALI aşireti demircili boz uluslu yine boz ulusabağlı oğulbeğli Göçekli, izzettinli selimli gibi Hayatlu Tacırlu Tabanlu Ekratlu Yadlu sarıyerli Akkoyunlu Karakoyunlu Celidikli, Suruklu, Bozlu, Karakocalar, Kızılı, Ceritli, Urcanlı, Musacalı Akkuzul Dedeşii Çokşurlu Kulahak aybasanlı curaşlıkarımlı bu aşiretlerin daha sık sık sürgün edilerek, bir yerleşim birimine bağlı kalmalarına engel olunarak sürgün edilmelerinin  Devleti İslam Halifeyi müslüman devletli padişahımızın  ve saray erkanının.Niyetinin  Şu olduğu sanılmaktadır.Merkezi otorite kuvvetine daha iyi inanıp. Emri fermanları buyrukları kabul etmeleri için olsa gerekir der. ( Prf.Dr.Mustafa Akdağ)

          2. sebebi  İran ile İlişkilerini kesmeleri için.Batini inanışlarını da unutturmak gerekirdi.Bunun içinde çok katliamlar yapılmıştır.(aynı eser)

       PEÇENEKLER Türkleri de Oğuz boylarındandırlar. Orta Asyadan göçüp gelerek.1071 Malazgirt Savaşı'ndan çok evvel Anadolu’da toplu olarak yerleşip yaşayan Aşirettirler.

BATILI İNANIŞ

          Daha evvel Anadolu’ya geldikleri için Hıristiyanlığı pek çoğu kabul etmişlerdir.1071 Malazgirt Savaşı başlamadan Bizans komutanı Peçeneklere Hıristiyan oldukları için çok güveniyordu. Savaş kızışınca, Peçenekler hasım ordunun Selçuklu Türklerinden olduğunu anladılar, Bizans ordusunu içten vurarak yenilmelerine neden oldular. Böylece Anadolu kapılarının Horasan Türklerine açılmasına Peçenek Oğuzlarının katkısı büyük olmuştur.

        Peçenek Türkleri 800 binden fazlasının Balkanlara geçerek Sarusaltuk Baba'nın himmetiyle Müslümanlığı kabullenip doğruca ve çevresinde Müslümanlığın yayılmasında da payları olmuştur. Ana­dolu'da kuvvetli ve toplu olarak bulunurlarken bu aşiretin Anadolu'da kalanlarını ise Padişah fermanı ile her tarafa sürgün edilmişler birer küçük köy toplu­luğu kadar parçalara ayırarak 52 yerleşim biriminde iskânları yapılmış zamanımızda 28 yerde bulunan yer adı mevcuttur.

       Kayı Aşireti'de Oğuz Türklerindendir. Osmanlı beyliğinin başında bulunan Osman Beyde Kayı aşiretine mensuptur asil adı İse.  Otman’dır Kayı aşireti beylik döneminde hatırı sayılır aşiret iken, İmparatorluk Kuvvetlenince Kayı aşireti bile sarayın ve devletli Padişahın fermanları ile parçalanarak 94 yerleşim biriminde iskanları yapılarak sürgün edilmişlerdir. Ancak zamanımızda 25 yer adı bulunmaktadır.

       Kınık Aşireti, Oğuz Türklerinden olup, Horosan'dan Anadolu'ya gelerek toplu yerleşim yerlerinde bu­lunurlarken ilkin seksen bir yere bölünerek iskânları yapılmış zamanımızda 46 yer adı mevcuttur. 'Selçuklular Kınık Boyu'ndandır.

        Bayındır Aşireti de Oğuz Türklerinden olup toplu olarak bir il ve sancaklarda bulunmalarının mahsuru Göz önüne alınarak pek çok parçalara ayrılmış, pek çok yerlerde iskana tabi tutulmuş. Zamanımız da 27 yer adı vardır.

        Eymürler de Oğuz Türklerinden bir aşirettir. Akkoyunlular barak ve bayındırlar aynı soydan ve aynı aşiretlerdirler. Uzun Hasan'ın tarafını tuttuklarından Fatih Mehmet'in tarafından sevilmemiş. Kahrı gazaba uğramış. diğer sonraki padişahlarda çeşitli yerlere iskan etmişler ancak zamanımızda 28 yer adı kalmıştır.

(Çavundur Aşiretide Oğuz Türklerindendir. Bunlarda sürgünden nasiplerini almışlar 21 yerleşim yerlerine iskan edilmişler zamanımızda 17 yer adıdır.

            Kızıklar Oğuz Türklerinden bir aşiretin adıdır. Parçalanarak 28 yerleşim birimlerine iskan edilmişlerdir. Ancak. Zamanımızda 21 yer adıdır.

             ÇEPNİ Aşireti Oğuz Türklerindendir Hasan Dede'nin karısının birisi Çepni aşiretindendir. Hasan Dede Padişah 2. Selim nezdinde. Çepnileri hifsi himaye etmiş Çepni aşireti Batiniliğe gönülden bağlıdır. Bu tutumundan dolayı Balkanlara sürülen olmuştur.                    .       Anadolu'da çok yerin adıdır  Çiçekdağı Çepni köyünde incelemeler yapılmış . Adı Çepni olmayan, pek çok köylerde akrabaları vardır. Bu Aşiret ayrı köylere sürülmüştür.

           Yivalar Aşiretdi Oğuz Türklerinden olup, padişah bunları çeşitli yerlere iskan etmiştir. Toplu olarak bir sancak bir ilde yaşamalarının sakıncalarını göz önüne alarak her tarafa dağıtılmıştır, pek çok yerden Göç nedeniyle adları silinmiştir. Zamanımızda 19 yer adıdır.

      Kargınlar Oğuz Türklerinden Aşirettirler. Padişah Alp Erenlerinin başı olarak Hacıbektaş-ı Veli 'yi tanıdığı için.Alp Erenleride el Ele el Hakka ilkesinden.Dede Kargın Aşireti Anadoluda çok geniş bir Aşirettir.Ocakların intisapları(şeyh çoban İbrahim,Dede Kargına. O Garip Musaya. O da Hıdır abdal Sultana, O Hacı Bektaşa Veli ye Bağlıdır.Padişah Vakıf Giderlerini Hazineden böyle karşılamaktadır ).İlerde İllerdeki yatırlar ve tekkeler türbeler. Zaviyeler Dergahlar.Halife Padişahların bu yerlere bağladığı Evkafları anlatılaıcaktır.

       Alayunlar Oğuzların Türk Aşiretlerindendirler. Horasan'dan Anadolu'ya gelmişler toplu olarak İl olarak nerelere yerleşmişler iyice bilinmemekte dir. Padişahın sürgün Fermanından gittikleri yerlerin bilindiğinden Konar göçer olanları kalabalık olduğu anlaşılmaktadır.her tarafa iskan edildiği biliniyor Yerleşim yerlerinde adları değişmiş olmaktadır.Vergi kitaplarında.yer adı değildi Mükellefleri Alayunlar diye geçiyor.

        Iğdırlılar Oğuz Türklerinden bir Aşirettirler pek çok Iğdır kaynaklarda Iğdırlıların incelenmesinde.  İlk yerleşim birimlerinden 500.000 ev iskan edilmiş olup kayıtlarda mevcut ise de İran'da Kaşgar'da, Anadolu'da Oğuzların bu boyunun kalabalık aşiret olduğu bilinmektedir. Bazı yerleşim birimlerinde Batinilik inanışından yozlaşma mevcut. ise de çoğunluk yerleşim birimlerinde Erdebil ocağına. Sempatileri vardır ve Batinilik inançlarına bağlıları çoktur.

               Dodurgalılar Oğuz Türklerinin bu mühim Aşireti Türkistan’dan ve Horasan'dan Mehmed Dede Sultan emrinde onunla Anadolu'ya gelmişlerdir. Çorum'un Iskilip ve Osmancık Merzofon Amasya çevresine yerleşmişler Türk Irk ve irsi soylarına çok bağlıdırlar bu sıkı bağlılıklarından dolayı olacakdır ki, tekrar tekrar sürgün edilmişler uzak yerlere iskan edilmişler. Böylece çoğu, Batinilik inançlarından yozlaşmışlardır. Zamanımızda 14 yer adıdır.

          Yazır Aşireti Türkistan’dan ve Horosan'dan gelen Oğuz Türkleridirler. Yazır Aşireti Beğdili Aşireti iç içe akrabadırlar fikir birliği içindedirler. Bunlar ilkin Hasan Dede'ye bağlıdırlar.Vergiyi öyle verirlerken Katliam ve Padişahın gazabından kurtulmak için başka isimler kullanmış oldukları İdari taksimat kitabı şerhinden.böyle anlaşılmaktadır.(800 000)seksen bin hane ile Halep, Rakka’ya sürgün oldukları Ferman numarası ile bilinmektedir.Rakka’dan Hama dan kaçıp Anadoluya gelenler. Kaçaklar Yazır aşiretindeniz demişlerdir. 23 yerde bu aşiretlerin adları mevcuttur.

       Sungurlu'nun Yazır köyünün vergi kavanininde Mükellef şerlerinden, anlaşılmıştır ki Doğuya Halep ve çok uzak yerlere(Suriye ,Şam) sürgün edilmişler katliam ve padişahın gazabından korktuklarından bazı sürgün yerlerinde kalanların, şimdi Türkçeyi Unuttukları oralardaki araştırmalardan anlaşılmaktadır.

             Beydili, Badrik, Urcan.Aşiretlerinden zamanımızda alınan haberlere göre.Halep ,Hama, Humus, Şam.hemde şehir merkezlerinde.90 bin hane Türkçe konuşan Oğuz Aşiretleri bulunmaktadır.Ayrıca Suriye’nin içinde Antep sınırından Belih çayı boyunca çalın yatağının verimle arazisi üzerinde sağlı sollu yerleşen ta Rakka Şeker Fabrikasına kadar Şu zamanımızda 170 pare köy mevcuttur. Bazıları  dil yönünden ve batini inanışlarından asimile olanları da vardır. Bunların Anadolu’dan. Sürfün fermanları tarih ve sayı numaraları elimizde mevcuttur.              

       Salurlar Oğuzların Türk boyundan olan bu aşiret toplu olarak Anadolu'ya gelmişlerse de İran’daki Erdebil Dergahının sempatisi oldukları tespit edildiğinden Padişah Sürgün fermanları ile çeşitli uzak yerlere iskan ederek yozlaşmışlardır. Zamanımızda 23 yer adı kalmıştır.

           Bayatlılar Oğuzlann Türk Aşiretidirler. Bu boy Korkut Ata gibi Füzülü Sultan gibi Hz. Peygamberin soyuna Ehli Beytine canı gönülden bağlı pek ulu kişiler bu aşiretin mensubudurlar,  Amasya da Mesudiye dergahının piri olarak bilinen.1240 yılında Baba-i  isyanı olarak bilinen isyanın ele başısı Baba İlyas ve Baba Resul da Bayat aşiretindendirler. Baba'yı isyanı bastırıldığında bu aşiret tamamen katliam yapılmıştır. Geri kalan harp malülleri kör topal ihtiyar sakat kalanları da çeşitli yerlere sürgün edilmişlerdir çoğunun Türklük soyuna irsi bağının çözülmesi olmuşsa da. Pek çoğu Batini inanışlarına bağlıdırlar

Zamanımızda 32 yer adıdır.

                Selçuklu İmparatorluğu hükümdarları İlk zamanlarında BAYAT aşiretine ve Baba İlyas’a Baba İsak’a çok değer vermişler.Valilerden Vezirlerden Devlet erkanından.Pek çok müridi bulunan Baba İlyaz’ adına. Maraş. Elbistan ,Kepsut. Malatya, Sivas, gibi Büyük İl ve sancaklarda Adına kurulan dergahlara Vakıflar bağlamışlardır. Veziri Azam Sadirettin Konya da Padişah olunca.1240 yılında Babalıların isyanı başlamış isyanı Hükmet Frenkistandan paralı askerler de getirtmiş çok zor bastırılan bu isyanın sonu. Babailere ve Batinilere. Bayat aşiretine çok mu çok sayısız kadliamalara mal olmuştur.

            YüregilIer Oğuz Türklerinden Yüregiller Aşireti çoğu Anadolu'da Yüregiller yürürler yürük'ler yüregiller olarak anılırlar büyük sürgünlerle katliamlarla yüregiller asimile olarak Anadolu'da Konar göçerliği. koyup yerleşim hayatını sevmezler. İsimleri yer adından ziyade Şehir. Kasabalara ilçelere illere anılmaktadır yerleşmişlerdir. Adana, Amasya, Ankara, Kastamonu, Kayseri, Çankırı, Kütahya, Sivas, Sultanönü, Teke, Trabzon illerine yerleşmişlerdir.Bunlara Felan il yürüğü felan ilçe yürüğü diye anılırlar.Gergi mükellef kayıtlarında da ....İl ,yürüğü... ilçe yürüğü diye kayıtlıdırlar.Horasandaki bağlı oldukları Ocaktan ve batini inanışlarından ve eski Aşiret geleneklerinden.İrsi ırk Türk soylarına sıkı bağlılıklarından çözülmeleri için..Padişah emri fermanı ile toplu bulundukları yerlerden sürgün edilerek  aşiret uzak yerlere 44 yerleşim birimine iskan edilerek yerleştirilmiştirler.

         Afşarlar (Avşarlar) Oğuz boylarının mühim bir kolu da Afşar Türkleridir. Türkistan’da Howaca Ahmet Yeisivi dergahının Halifesi olarak Hacı Bektaş Veli bulunurken

     Yes'i dergahından Nasip Alan  Afşar Baba’sultan refakatında Anadolu'ya gelmişlerdir. Bu Aşiretin bir olunuz, birlik olunuz, iri olunuz, diri olunuz toplu yerleşiniz halifem Aşfar Baba'dan ayrılmayınız emirlerini Hacıbektaş-ı Veli'den aldıklarını bilen  Padişah Bunlardan çekiniyor ki. Husref paşayı görevlendirerek sordurmuş. Paşa raporunda. Bu Aşiretin Avşar Babanın mürütleri olduğunu. İslam olmakla Batını inanışla. Hz. Peygamberin Ehlibeytine Samimi bir sevgi bağı ile bağlı kaldıklarını söylemişlerdir. Padişah da bu aşireti toplu olarak bir yerde kalmalarından kuşkulanmıştır ki, sık sık sürgün ederek uzak Yerlere iskan etmiştir.

            Padişah Afşar aşiretini her ile, her sancak'a, her İlçenin köylerine bir ferman buyrukla Yerleştirmiştir. Kayıtlarda 86 köy yerlerine dağıtılmışlardır. Zamanımızda 53 yer adı halen devam etmektedir.

          Aksaray Mepusu Besim Atalay Atatürk’ün emriyle. Kırıkkale'nin Afşar köyünde sorup soruşturmuştur. Atatürk’e verdiği raporunda.Pek çok Afşar köylerinin yinede' batini inanışta devam ettiklerini bildirmişlerdir.

             Büğdülar Oğuz boylarının bu kolu da Türklerin mühim aşiretleridir. Rahmetlik Sayın tarihçi Enver Behnan Şapolyo . Anlatmıştı. Çok girişgen çok cesur olurlar. Bu Aşiret Iran hükümdarı Nadir Şahın bir teklifini Osmanlı halifesi Padişahına getirerek kabenin dört cihetinin beş cihet beşgen yapılmasını dört sünniyül mezhebin kabulü ile beşgen yapılarak kendilerinin de Şii olduğundan şii aleminin rahatlaması için kabenin beşgen yapılması için halifenin huzurunda iddia ettiklerini ve böylece de İran Safevi devleri ile Osmanlı Devleti arasındaki kanlı katillik savaşlara ve tüm sürtüşmelere de son vereceğini Helyife  padişahı ikna etmişlerdir. Halife padişahaın da ülamaye sorarak: Siz Ekrad mezhebsiniz Ekrad olarak kalınız dediğini o zaman kadar büğdülerin kürtlüğü kabul etmediklerini ondan sonradır ki Ekrad mezhep (kürt). mezhep olarak anıldıklarını Türk Aşiretinden olan Zazaların. Alevi Kürtler olduğunu söylemişlerdi.       

Anadolu’da Zaza’ların durumunun böyle olduğunu da anlatmıştı.Tarihçi hocamıza Allah rahmet eylesin.Gelecek sayıda Zazaların Türkceden nasıl uzaklaştıklarını Dil yönünden nasıl asimile olduklarını Okuyacaksınız.Oğuz Türk Aşiretlerinin Anadolumuza ve Balkanlara nasıl dağıldıklarını yerleştikleri İlleri ilçeleri köyleri gerçek vesikalarla bulacaksınız.

Türk Aşiretler Çağın Polisi Dergisinde  Devam Edecektir .

        

 


[*] Emekli Emniyet Müdürü