OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA DEVRİLMİŞ PADİŞAHLAR
|
|
Mustafa KIR[*] |
Osmanlı İmparatorluğu 1299 yılında kurulmuş olup 1922 tarihinde TBMM’nin saltanatın kaldırılması kararı ile sona ermiştir. İmparatorluğun 600 yıllık tarihinde toplam 36 padişah hüküm sürmüş bunlardan 14’ü muhtelif şekillerde tahttan indirilmiş, başka bir deyişle devrilmişlerdir. Bu yazıda kısaca devrik padişahlarla ilgili kısa bilgiler verilecektir.
Devrilen ilk padişah 1.Beyazıt yani Sultan Yıldırım Beyazıt’dır.
1402 yılında Ankara Savaşı’nda daha önce Kelb-i akur ( kuduz köpek ) diye
hakaret edici mektuplar yazdığı Timur tarafından yenilgiye uğratılıp esir
edilerek devrilmiştir. Bu olay üzerine on yıl süren fetret ( karışıklık,
egemenliği kimde olduğunun belli olmadığı ) dönemi yaşanmıştır.
Devrilen ikinci padişah Sultan II.
Beyazıt.dır. Askerin kendisinden hoşnut olmaması üzerine 1512 yılında oğlu
Yavuz Sultan Selim tarafından tahttan indirilmiştir.
Devrilen üçüncü padişah Sultan
1.Mustafa’dır. Tahtta üç ay kalabilmiş akıl hastası olduğu için 1618 yılında
padişahlıktan uzaklaştırılmıştır.
Devrilen dördüncü padişah Genç Osman
yani Sultan II.Osman’dır. Yenilik taraftarı biri olduğu için 1622 yılında
yeniçeri ayaklanması ile devrilip Yedikule zindanlarında işkence ile
öldürülmüştür.Döneminde görülmedik soğukların yaşandığı,Beşiktaş’dan Üsküdar’a
(İstanbul Boğazından) yaya olarak buzların üzerinden geçildiği tarih kitaplarında yazmaktadır.
Devrilen beşinci
padişah Sultan İbrahim ( Deli
İbrahim ) dir. İktidarı sekiz yıl sürmüş olup , askeri ocaklardan samur kürk vergisi almaya
kalkışması üzerine yeniçeriyle birlikte medrese hoca ve öğrencileri
tarafından 1648 tarihinde tahttan
indirilmiştir. Kedilere kürk giydirilmesini emrettiği rivayet edilmektedir.
Devrilen altıncı padişah Avcı Mehmet yani Sultan IV. Mehmet’dir. 7 yaşında bir çocuk iken tahta çıkmış,40 yıl tahtta kalmıştır. Ava düşkünlüğü nedeni ile 1687 yılında padişahlıktan uzaklaştırılmıştır.
Devrilen yedinci padişah Sultan
II.Mustafa’dır. Bu padişah 8.5 yıl süren padişahlığı süresince hep Edirne’de
kalmış,sadece 2 kere İstanbul’a gelmiş
ve toplam 8 ay kadar Başkentte kalmıştır.Ulema,esnaf ve askerin katılımı ile
İstanbul’da bir ayaklanma başlatılarak ,
Devrilen sekizinci padişah Sultan
III.Ahmet’dir. Patrona Halil ayaklanması ile 1730 yılında tahttan
indirilmiş,Lale devri sona ermiştir.Döneminde
14 Mayıs 1719 da 3 dakika süren bir deprem olmuş,depremde İstanbul surları
yer yer yıkılmış çok sayıda ev yerle bir olmuştur. Yalova yıkıntı haline
gelmiş,İzmit’de çok sayıda ölüm vuku bulmuştur.
Devrilen dokuzuncu padişah Sultan
III.Selim’dir. Özellikle askerlik alanında çağa uygun yeni düzenlemeler
yapmak istediği için Kabakçı Mustafa isyanı ile 1807 yılında
tahttan indirilip öldürülmüştür. Döneminde şu tür vaazlar verilmiş olduğu tarih
kitaplarında belirtilmektedir. “…askere setre pantol giydirüp önlerine muallim
(öğretmen) diye Frenkleri düşüren padişaha elbette Allah yardım etmez.”
Devrilen onuncu padişah Sultan
IV.Mustafa ‘dır. Alemdar Mustafa Paşa tarafından 1808 yılında padişahlıktan uzaklaştırılmıştır.
Devrilen on birinci padişah Sultan
Abdülaziz ‘dir. 1876 yılında askerler tarafından padişahlıktan uzaklaştırılmış
bir süre sonra da intihar etmiştir.
Tahttan indirildikten sonra
götürüldüğü Ortaköy’deki Çırağan sarayı Fer’iyye dairesindetutulduğu
sırada bahçeye çıkmak istediğinde
nöbetçi subaylardan birinin “ yasak Aziz
Efendi “ demesini kaldıramadığı
belirtilmektedir. Avrupa’ya seyahat
Devrilen on ikinci padişah Sultan
V.Murat ‘dır. Tahtda sadece üç ay
kalabilmiş akıl hastası olduğu için padişahlıktan 1876 yılında
uzaklaştırılmıştır.
Devrilen on üçüncü padişah Sultan
II.Abdülhamit ‘dir. 33 yıl padişahlık
yapmıştır.Döneminde 1876 yılında Meşrutiyet ilan edilmiştir. 1909 yılında
Meclis-i Mebusan kararı ile padişahlıktan
uzaklaştırılmıştır.
Devrilen 14. Ve son padişah
VI.Mehmet Vahidettin ‘dir. 1922 yılında
Türkiye Büyük Millet Meclisi kararı ile saltanatın kaldırılmasına karar
verildiği için padişahlıktan uzaklaştırılmış, bir süre sonra da İngiltere’ye
sığınmıştır.
Altı yüzyılı aşkın bir süre yaşamış olan Osmanlı İmparatorluğu’nda tahta çıkmış olan padişahların hemen hemen yarısı her hangi bir nedenle en çok da akıl hastalığı nedeniyle tahttan uzaklaştırılmıştır.
Dikkati çeken hususlardan birisi de
devrik padişahların üçte birinden
fazlasının aynı yüzyılda ( 1600 – 1700 ) devrilmiş olmalarıdır. Bu yüzyıl duraklama ve gerileme devrini
yansıtmakta olup ülke aynı zamanda yoğun isyanlara da sahne olmaktadır. Bu
yüzyılın ne kadar sancılı geçtiğinin diğer bir işareti de çok sık değişen
vezir-i azamlardır.Sadece 1644 ile 1656 yılları arasındaki 12 yılda toplam 8
vezir-i azamın görev aldığı görülmektedir.Bunlardan 4’ü idam edilmiş, 1’i
görevden alınmış, 2’si istafa etmiş 1’i de eceliyle vefat etmiştir.
Kaynakça :
1.SAKAOĞLU Necdet, Bu Mülkün Sultanları,36 Osmanlı Padişahı,Oğlak bilimsel Kitaplar.
2.MANTRAN Robert,Osmanlı İmparatorluğu Tarihi l.cilt,Çev.Server Tanilli,Cem Yayınevi,2.baskı 1995.