Türk
Emniyet Polis Teşkilatı Simgesi’ Nin
Anlamı
Ve Kaynağı[*]
|
|
K.Yücel
TUTKUN[†] |
GİRİŞ
I-“EMNİYET
TEŞKİLATI” MI? “POLİS TEŞKİLATI” MI?
Teşkilatımızın ismi “Emniyet” midir? “Polis” midir?
Bu bağlamda da ortasında Türk Bayrağı bulunan
sekizgen “Sembol” (1) “POLİS TEŞKİLATI SİMGESİ” mi? yoksa “EMNİYET TEŞKİLATI SİMGESİ” mi dir?
Sorunun cevabı yasalardadır.
A-YASALAR
Emniyet
Teşkilatının kuruluşu, kendisine görev ve yetki veren yasadan sonra olmuştur.
Bu durum, yetki yasasının geçmişten süre geldiğini göstermektedir.
Normal
şartlarda bir kuruluşun; yapısı, görevleri, yetkileri ve sorumlulukları,
personelinin tabi olduğu rejimin, bir hukuki metin (çatı) altında toplanması
gerekir.
1-Yetki
Yasası: Emniyet Teşkilatına görev
ve yetki veren yasa 14.07.1934 tarihli 2559 sayılı “POLİS VAZİFE VE
SELAHİYET KANUNU” dur.
Yasanın 1. Maddesi; “Polis, asayişi amme, şahıs, tasarruf
emniyetini ve mesken masuniyetini temin eder. Yardım isteyenlerle yardıma
muhtaç olan çocuk, alil ve acizlere muavenet eder. Kanun ve nizamnamelerinin
kendisine verdiği vazifeleri yapar” şekli ile polisin neyi ne şekilde
yapacağını belirtmiştir.
2-Kuruluş
Yasası: Emniyet Teşkilatı, İçişleri
Bakanlığı’na bağlı olarak 12.06.1937 tarih, 3201 sayılı “EMNİYET TESKİLATI
KANUNU” ile kurulmuştur.
Emniyet Teşkilatının “Polis Teşkilatı” olarak
tanımlanması doğru değildir.
“Polis” Emniyet Teşkilatı içinde silah taşıma ve kullanma yetkisini haiz silahlı icra ve inzibat kuvvetidir.
Yasanın 4. Maddesi (Değişik: 28/12/1972 - 1649/1 md.); “Polis, silahlı icra ve inzibat kuvveti
olup, üniformalı ve sivil olmak üzere iki kısımdır.
Emniyet teşkilatında, fiili polis hizmetleri
dışında kalan yazı, hesap, levazım, telli veya telsiz haberleşme, kriminal
laboratuvar, trafik fenni muayene, kayıt tescil ve benzeri hizmetler, emniyet
hizmetleri sınıfı mensupları tarafından ifa olunur.” Tanımları ile “Emniyet
Teşkilatını” ve içindeki “Polis” i
anlatmaktadır.
3201 sayılı yasanın 5. maddesi “Üniformalı polis; vasıtalı
ve vasıtasız kısımlara ayrılır…” 6. maddesi “Sivil polis; her
nevi emniyet hizmetinde üniformasız çalıştırılan kısımdır.” Şeklinde
tanımlamalar yapmıştır.
“Emniyet”
sıfatının, kapsamının “Polis” kelimesi ile tanımlanması mümkün değildir.
Emniyet kelimesi, salt “icra ve inzibat” fiillerinin dışında kalan, istihbarat,
güvenlik ve diğer “memuriyetleri” de kapsamaktadır.
2a)Emniyet Teşkilatını
oluşturan unsurlar:
Emniyet Teşkilatını oluşturan ana unsurları.
2a1)Kuruluş
(Teşkilatı kuran yasal düzenlemeler: 3201, Norm Kadro, TMK, v.d.).
2a2)Görev,
Yetki ve Sorumluluk (Teşkilata görev ve yetki, Sorumluluk Disiplin veren mevzuat; 2559, CMK. v.d.).
2a3)İnsan
(Personel, Özlük haklar, Disiplin (657 sayılı yasadan başka bir yasaya ihtiyaç vardır. Emniyet Teşkilatının
kendisine ait Personel yasasının çıkartılması hakkında
657 sayılı yasada hüküm mevcut ise de; bu konu hükümetlerce yerine getirilmemiştir.).
2a4)Yerleşim
(Görev alanı ve bu alana konuşlanma).
2a5)Araç,
Gereç, Donanım.
Başlıkları altında incelemek olasıdır. Bu beş konuda eksiklik var ise;
teşkilattan beklenen görevler de
eksik kalır.
2b)Emniyet Teşkilatının iş ve
işlemleri:
Emniyet Teşkilatının yürüttüğü iş ve işlemleri genel başlıklar ile
9 (Dokuz) ana grupta toplamak olasıdır.
2b1)Suçu önleyici faaliyetler. (Suçun
işlenmesinden önce yapılan planlı operasyonlar, istihbarat çalışmaları, v.b.)
2b2)Suçun
işlenmesinden sonra yapılan adli görevler. (Ceza öngören yasaların kapsamına giren, CMK’ ya
ve diğer özel yasalara göre yürütülen iş ve işlemler.)
2b3)Uluslar
arası faaliyetler. a)İnterpol hizmetleri, b)İnterpol dışı ülkeler ile ilgili hizmetler (Karadeniz Ekonomik
İşbirliğine dahil ülkeler v.b.), c)Yurtdışı koruma hizmetleri, d)Yurt dışı Asayiş Hizmetleri (Bosna Hersek v.d.),
e)Terör ile mücadele ve terör
örgütleri ile işbirliği yapan suç örgütlerinin uluslar arası yaptıkları
faaliyetlere ilişkin iş ve
işlemler, f)Diğer görevler.
2b4)Düzenleme,
kontrol, koruma faaliyetler. a)Devriye, Nokta görevi, b)Trafik ile ilgili konular, b)Devlet Büyüklerinin
seyahatleri, d)Özel günler (Bayram, maç vb), e)Yasal
Toplumsal olaylar (Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü, Grev – Lokavt, Siyasi parti, Dernek toplantısı, Basın açıklaması, Çelenk
koyma v.b.) f)Kişi ve bina koruması, f) V.d.
iş ve işlemler.
2b5)Mülki
idare adına yapılanlar işlemler. (Pasaport, Sürücü belgesi, silah ruhsatı v.d.)
2b6)Adli,
mülki, askeri tebligat iş ve işlemleri.
2b7)Eğitim
kurum ve kuruluşları. (Polis Akademisi, PMYO. POMEM.)
2b8)Olağan
üstü zamanlarda yapılanlar görevler. (Sıkıyönetim, Olağan üstü hal, Tabii afetler, Kriz yönetimi, vb.)
2b9)Diğer
hizmetler.
Emniyet Teşkilatı; aynı zaman süreci içinde hem idari, hem adli görev
yapan, gerektiğinde zor veya silah
kullanabilen (Polis) bir yapı ve konumdadır.
Görevinin
özelliği nedeniyle de; belli konuda hizmet vermek için kurulan “Sivil” tabir
edilen diğer kamu kurum ve kuruluşlarından farklıdır.
Bu neden ile teşkilatın ismi “EMNİYET
TEŞKİLATI” dır.
3-Anayasa:
1982 tarihli Türkiye Cumhuriyeti
Anayasası’nın sadece 132 inci maddesinde “Emniyet Teşkilatı” ismi geçmektedir.
Dikkat
edilirse; 1934 tarihli yasaya adını veren “POLİS” kelimesi; 1937 yılında
kurulan teşkilata uygun görülmemiş, teşkilat için EMNİYET kelimesi
(kavramı) seçilmiştir.
“POLİS” kelimesi,
eski Yunanistan’daki POLITIA kelimesinden gelir. Site devletinin BÜTÜN
KAMU HİZMETLERİNİ ifade ederken zamanla anlamı daralmış ve maddi düzenin
sağlanmasına indirgenmiştir (2). “Poli” kelimesi Poliklinik, poligami vb.
birleşik kelimelerde “çok” anlamındadır.
“EMNİYET”
deyiminde; maddi düzenin sağlanması yanında, güvenme, inanma, itimat etme gibi
kavramlar da yer alır. Polis kelimesinden daha geniş anlamlıdır. Emniyet
Teşkilatının görev alanına; maddi düzeninin sağlanması yanında; her türlü,
hukuk dışı eylemler de girmektedir.
B-UYGULAMA
1-
Tanıtma Kartları:
a)Emniyet
Genel Müdürlüğü’nün Merkez ve İl ve İlçe birimlerinde görev yapan personeline
verdiği hüviyetlerinde “Emniyet Genel Müdürlüğü Personeli İçin Tanıtma Karnesi”
yazmaktadır. Ayrıca kimlik sahibi ile ilgili bölümler vardır.
b)Hüviyetin ön yüzünde büyük harflerle,
gösterildiğinde dikkati çekmesi amacı ile kırmızı renkle yazılmış “POLİS”
kelimesi vardır.
2559 sayılı ve 3201 sayılı yasanın yukarıda
belirtilen maddelerine göre; Emniyet Teşkilatında “Polis olan” ve “Polis
olmayan” görevliler bulunmaktadır.
Bu itibarla, “POLİS” kelimesi yazılı
kimlikler, silah taşıyan, taşıdığı silahı kullanma yetkisini haiz; icra ve
inzibatla görevli, zorlayıcı görevi yapan personele verilmektedir. Silahsız personelin “POLİS”
yazan kimlik taşıması mümkün değildir.
2559 sayılı yasada ile
belirtilen “vazife ve salahiyetler” “EMNİYET” teşkilatı dışında kalan
diğer bazı teşkilat mensuplarına da verilmiştir.
2-Kıyafet Tüzük ve Yönetmelikleri:
Nitekim bu
görüş son mevzuat çalışmalarında benimsenerek gündeme gelmiştir.
Şöyle ki: 15.07.1964
tarih ve 11754 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan 20.06.1994 tarih ve 6/3249
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilen POLİS KIYAFET TÜZÜĞÜ’ nün
20 inci maddesinde ve 24 üncü maddesinin A bendinin 1, 2, 3 ve 4 üncü fıkraları
ile devam eden maddelerinde;
22.08.1973 tarih ve
14633 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan EMNİYET HİZMETLERİ SINIFI
MENSUPLARI KIYAFET YÖNETMELİĞİ’ nin 24 üncü maddesi ile maddelerinde;
17.09.1981 tarih ve
17461 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan ve 06.07.1983 tarih ve 18099 sayılı
Resmi Gazete’ de değişiklikleri yer alan EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ EMNİYET
HİZMETLERİ SINIFI MENSUPLARI KIYAFET YÖNETMELİĞİ’ nin 36 ıncı maddesi ile
sonraki maddelerinde SEKİZ KÖŞELİ POLİS ARMASI tabiri kullanılış iken;
07.03.1994 tarih ve
21870 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan son EMNİYET HİZMETLERİ SINIFI
MENSUPLARI KIYAFET YÖNETMELİĞİ’ nin Tanımlar Yanbaşlığının 4 üncü maddesinde EMNİYET TEŞKİLATI İŞARETİ tabiri
kullanılmış ve “Ortasında Ay yıldız bulunan, yıldızı yukarıya yönelmiş sekiz
köşeli yıldızı ifade eder” açıklamasına yer verilmiştir.
Yönetmelikte “Yıldızı
yukarıya yönelmiş” ifadesinin önemi vardır.
Geçmiş dönemlerde, siyasi görüşlerini,
POL-DER, POL-BİR derneklerinden hangisine üye olduklarını yansıtmak isteyen
bazı Emniyet Mensupları, şapka veya göğüslerindeki simgelerin, hatta anıtlara
konulan “çelenklerin” ay ve yıldızını
sağ ve sola döndürmeye tevessül etmişlerdir.
Yönetmelikte yapılan “Yıldızı Yukarıya
Yönelmiş” tanımı, bu tür davranışları önleyecek niteliktedir.
3-
Emniyet Teşkilatı Araçları (Otolar) :
Amerika Birleşik Devletlerinde otobanlarda
(Hız Yapılan Yollarda) devriye otolarında “HIGHWAY PATROL” yazmaktadır. Bu
“Karayolu - Cadde devriyesi” anlamına gelmektedir.
Emniyet Teşkilatında bu tip görevlileri
taşıyan otolara “Trafik Polisi” , “Bölge
Trafik Polisi” , “Otoyol Polisi” gibi isimler verilmektedir.
Aslında, oto ve içindeki personel Emniyet
Müdürlüğü’ne aittir. İl veya İlçe Emniyet Müdürlüğüne ait üzerinde “Polis”
yazan araçların isimlerinin de ait oldukları Teşkilatın ismine uyumlu
olmalıdır.
Jandarma Genel
Komutanlığının araçları, araçları içindeki personeli; genel anlamda Polis
Vazife ve Selahiyetlerini kullanmaktadırlar. Ancak araçları üzerinde kendi
Teşkilatlarının ismi “Jandarma”
yazmaktadır. Sahil Güvenlik Teşkilatında da durum aynıdır.
Emniyet Teşkilatında da
bu uyumun sağlanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
SONUÇ
OLARAK: Teşkilatın ismi; Anayasa’ da ve Kuruluş Yasası’nda kesin olarak
ifade edildiği gibi “Emniyet Teşkilatı”
dır.
Buna
bağlamda da; ortasında Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ nin bayrağı bulunan
sekizgen sembol de “Emniyet Teşkilatı”
simgesidir.
II-EMNİYET
TEŞKİLATI SİMGESİNİN KAYNAĞI
Emniyet Teşkilatı
simgesi olarak tanımladığımız bu simge nerelerde vardır? Emniyet Teşkilatı ile
ilişkisi nedir?
A-
“OSMANİYE POLİS MERKEZİ” KİTABESİ
1994 yılında Polis
Akademisi Müzesi’ nde, yüksekliği
“OSMANİYE POLİS MERKEZİ” KİTABESİ
(Fotoğraf : Bir )
1- Kitabe’ deki yazılar ve
tarihler :
Kitabenin alt tarafında eski Türkçe harflerle
“OSMANİYE POLİS MERKEZİ” yazmaktadır. Kitabe, Osmaniye Polis Merkezine
aittir.
“Osmaniye” isimli yerleşim merkezi, İstanbul
İlinde, Rumeli (Avrupa) yakasında, Bakırköy İlçesi hudutları içindedir. Semt
halen aynı isim ile anılmaktadır.
“Osmaniye Polis Merkezi”
yazının sol alt yanında; eski Türkçe rakamlarla Hicri 1334 tarihi; yazının sağ
alt köşesinde ise eski Türkçe rakamlarla Rumi - Mali 1332 tarihi düşülmüştür.
Her iki tarihin Miladi tarihe çevrilmesinde 1916 yılı hesaplanmaktadır.
Bu tarihten, kitabenin
Cumhuriyet öncesi Osmanlı İmparatorluğu’ nun son dönemine ait olduğu kesinlik
kazanmaktadır.
2-Kitabedeki
Şekiller ve Semboller :
Kitabedeki Şekiller ve Semboller
mermer üzerine kabartma olarak işlenmiştir.
2a-Sancaklar: Kitabede
kabartma olarak iki adet sancak bulunmaktadır. Sancaklardan birinin gönderinde ay-yıldızlı alem,
diğerinin gönderinde topuz mevcuttur.
Sancaklar ile
aynı şekilde çatılmış iki adet mızrak sembolize edilmiştir.
2b- Onaltı Köşeli Simge: Çatılmış iki sancağın arkasında dokuz şubesi net şekilde görülen, yedi şubesi sancakların arkasında
kalmış olan; on altı şubeli bir simge vardır.
Her şube biri uzun beş ŞUA’ dan (ışıktan)
oluşmaktadır. (Anlamı bundan sonraki bölümlerde
açıklanmıştır.)
2c- Adalet ve Otorite Motifleri:
2c1. Sağ yandaki sancağın altında;
2c1
a) Süngü takılmış tüfek,
2c1
b) Tek baltalı (Tekerli) bir mızrak,
2c1
c) Bir adet toplu tabanca,
2c1
d) Asaya tutturulmuş bir terazi ve terazinin altında bir kitap,
2c2.
Sol yandaki sancağın altında;
2c2 a) Tek (Baltalı) teberli
bir mızrak,
2c2
b) Çift (Baltalı) teberli bir mızrak,
2c3
c) Bir mızrak,
2c4
d) İki adet kılıç,
2c5
e) Bir adet ağır top namlusu figürü bulunmaktadır.
2c6
f) Gemici Dürbünü
2d- Takdir ve Mükafat Simgeleri
Sancakların alt bölümünde çiçek dalı motiflerine
asılı durumda bulunan;
2d1) İki adet, sekiz şubeli,
2d2)
Bir adet, yedi şubeli,
2d3)
Bir adet, beş şubeli,
2d4)
Bir adet, beyzi (Yirmi çıkıntılı)
Sembol tasvir edilmiştir. (Anlamları bundan sonraki
bölümde açıklanmıştır.)
2e- Sancaklar ile takdir ve mükafat simgeleri
Sancaklar ile takdir ve mükafat simgeleri arasında,
ok ve sadaklar (ok kılıfları) motif olarak yer almaktadır.
B– SANCAK
1994 yılında
Polis Akademisi Müzesi’ nde bulunan sancak incelenmiştir. Sancak ile ilgili
olarak bir belgeye rastlanamamıştır.
1 –
Sancağın “Yazılı” Yüzü:
Sancağın
yazılı yüzünde altın simle, eski Türkçe harflerle işlenmiş “ La İlahe İllallah Muhammedun Resulullah” mealen: “ Allah’tan başka ilah yoktur,
Muhammed O’ nun Resuludur.”
Yazısı
vardır.
“SANCAĞIN YAZILI
YÜZÜ”
(Fotoğraf: İki)
2 –
Sancağın “Tuğralı” Yüzü:
Sancağın
renkli “Sim” ile işlenmiş TUĞRALI yüzündeki, tuğra, şekil ve semboller:
2.a) Tuğra : Sembollerin ortasında etrafı çemberle çevrilmiş Tuğra vardır.
“SANCAĞIN TUĞRALI YÜZÜ”
(Fotoğraf: Üç)
Tuğra,
Osmanlı Padişahı “Sultan Reşat” a aittir. Tuğrada “Sultan-İbn-i Sultan-Sultan
Muhammed Reşat Han” yazılıdır. (Sultan Mehmet V.Reşat)
2.b- Sancaklar: Dört adet sancak vardır.
2.c- Tuğ: İki adet tuğ vardır.
2.d- Semboller: Semboller “Osmaniye Polis Merkezi” ne ait hitabede bulunan sembollere ek
olarak gemi çapası, divit (Mürekkep Kalemi), divit hokkası ve bir adet musiki
(Korna) aletinden oluşmaktadır.
C- SİLAH
(Tabanca) :
Söz konusu
Tuğra, Emniyet Genel Müdürlüğü’nde uzun yıllar demirbaş silah olarak kullanılan
1903 model Belçika yapısı, Browning Marka (Uzun Browning tipi 9 x
“TABANCA KAPAK TAKIMI ÜZERİNDEKİ TUĞRA”
(Fotoğraf:Dört)
“TUĞRANIN BÜYÜTÜLMÜŞ HALİ”
(Fotoğraf:Beş)